Droga Redakcjo!
Od znajomego księdza dowiedziałam się, że nie każdy może ważnie zawrzeć małżeństwo w Kościele katolickim. Chodzi m.in. o takich ludzi, których określa się mianem psychopatów lub socjopatów. Nie ukrywam, że takie pojęcie osoby kojarzy mi się z kimś niezwykle okrutnym, znęcającym się w sposób brutalny nad drugim człowiekiem. Wiadomo, że ktoś taki nie może zawrzeć małżeństwa.
Ustawodawca kościelny w Kodeksie Prawa Kanonicznego stanowi, iż przyczyną sprawczą małżeństwa, czyli jego powstania, jest zgoda stron narzeczonych prawnie do tego zdolnych, wyrażona zgodnie z prawem (kan. 1057 § 1). Owa zgoda jest aktem woli, na mocy której mężczyzna i kobieta wzajemnie się sobie oddają i przyjmują w celu stworzenia małżeństwa (kan. 1057 § 2). Nie wszystkie osoby jednakże są zdolne do wyrażenia takiej zgody. Prawodawca stanowi, iż „niezdolni do zawarcia małżeństwa są ci, którzy z przyczyn natury psychicznej nie są zdolni podjąć istotnych obowiązków małżeńskich” (kan. 1095 n. 3). Chodzi zatem o takie sytuacje, kiedy konkretna osoba nie jest w stanie podjąć i wypełnić istotnych obowiązków małżeńskich, tym samym nie jest zdolna do ważnego zawarcia samego małżeństwa. Owa niezdolność musi mieć swe źródło w jakiejś „przyczynie natury psychicznej”, do której zalicza się także m.in. osobowość psychopatyczną.
Obecnie na określenie tego typu zaburzenia osobowości, zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób (ICD-10), używa się raczej określenia osobowość nieprawidłowa, dyssocjalna, amoralna lub antysocjalna. Prof. A. Jakubik, psycholog i psychiatra, w swej książce „Zaburzenia osobowości” podaje, że zaburzenie to odznacza się dużą niewspółmiernością między zachowaniem a obowiązującymi normami społecznymi. Człowiek z tak zaburzoną osobowością jest przekonany, że sam dla siebie ustala normy postępowania, kierując się egoizmem. Nie czuje się zobowiązany np. do opieki nad potomstwem czy wierności małżeńskiej, a współmałżonkowi nie udziela prawa głosu, o wszystkim decydując sam. Ponadto rozpoznanie tej osobowości odnosi się do ludzi, którzy czynnie i agresywnie występują przeciw drugiemu człowiekowi lub grupom ludzkim, stanowiąc dla nich zagrożenie ich życia i mienia. Dla człowieka z tak zaburzoną osobowością kradzież nie stanowi problemu. Podstawą do powyższego rozpoznania są nie tyle cechy kliniczne osobowości tych ludzi, ile ocena etyczna, prawna i społeczna ich działalności.
Tego rodzaju osobowość charakteryzują stale wznawiane działania antyspołeczne, realizowane z naruszeniem podstawowych praw ludzkich i społecznych. Osoba z osobowością nieprawidłową przejawia obojętność wobec losu ich ofiar, całkowity brak poczucia winy oraz brak jakiejkolwiek refleksyjności. Antyspołeczną osobowością rozpoznaje się częściej u mężczyzn niż u kobiet. Agresja skierowana na drugiego przez człowieka z taką osobowością może mieć charakter słownej bądź bezpośredniej przemocy fizycznej. Człowiek z tak zaburzoną osobowością charakteryzuje się brakiem umiejętności współżycia z innymi ludźmi, przejawiającym się w jego permanentnym konflikcie z drugim człowiekiem, grupą ludzi czy nawet przepisami prawa. Socjopata nie ma poczucia odpowiedzialności i nie potrafi spojrzeć krytycznie na swoje postępowanie, pogardliwie odnosząc się do drugich.
Za najbardziej typowe cechy osobowości nieprawidłowej uważa się brak empatii i wynikającą z tego niezdolność do zawiązywania długotrwałych związków interpersonalnych. Innymi cechami charakterystycznymi dla tej nieprawidłowej jest także bezosobowy stosunek do życia seksualnego (przedmiotowe traktowanie partnera), nieumiejętność odraczania satysfakcji, częste szantażowanie samobójstwem, a nawet tendencja do samookaleczeń. Tego rodzaju osobowości przejawiają nastawienie antyspołeczne, cechuje je niezdolność do współpracy z innymi ludźmi oraz niezdolność do wzajemnej pomocy w małżeństwie.
Ks. Wiesław Mazurowski
„Pielgrzym” 2017, nr 11 (717), s. 8