Droga Redakcjo!
Może moje pytanie jest banalne, ale chciałabym się dowiedzieć, co to właściwie jest katedra? Mówi się o katedrze jako kościele. Dlaczego tylko niektóre budowle sakralne są katedrami? W moim mieście też jest duży kościół, ale katedrą nie jest. Mówi się też o katedrze jako specjalnym tronie. O jaki tron chodzi?
Termin katedra ma wiele znaczeń. Na wyższych uczelniach mamy do czynienia np. z katedrą prawa. Sam termin wywodzi się z języka greckiego kathedra i oznacza zarówno tron, jak i mały taboret, rodzaj małej ławki, krzesło, a także siedzibę lub miejsce, w którym zasiadał sędzia lub nauczyciel. Dla przykładu – termy Antoniusza (ich ruiny znajdują się w Tunezji) posiadały aż 600 katedr. W starożytności funkcjonowały też katedry cmentarne. Były to miejsca do siedzenia w rzymskich katakumbach, wydrążone w tufie, przeznaczone dla tych zmarłych, którzy jak wierzono, brali udział w ucztach urządzanych na ich pamiątkę. Inne katedry znajdujące się w katakumbach służyły jako zwykłe miejsca do siedzenia osobom starszym czy też kobietom ciężarnym uczestniczącym w uczcie ku czci zmarłych.
Około II wieku katedrą jako miejscem do siedzenia zaczęto określać specjalne podwyższenie znajdujące się w prezbiterium w kościele, na którym zasiadał biskup. Było to miejsce dobrze widoczne. Św. Augustyn (354–430) wyjaśniał ten fakt obowiązkiem czuwania biskupa, a także potrzebą widzenia go i rozpoznawania przez gromadzących się w świątyni wiernych. Katedry zatem znajdowały się w tych kościołach, przy których rezydował biskup, w kościołach biskupich, które z czasem zaczęto nazywać kościołami katedralnymi (łac. ecclesia cathedralis). Katedra i kościół biskupi stały się nierozdzielne. Słowo katedra w ten sposób powoli zatracało swoje pierwotne znaczenie i zaczęto odnosić je do kościoła biskupa diecezjalnego. Około X wieku powszechnie przyjęło się, że katedra to kościół biskupa diecezjalnego, a na dotychczasowe i pierwotne określenie katedry zaczęto używać słowa tron.
Najsłynniejszą katedrą, w sensie tronu, jest katedra św. Piotra (łac. cathedra sancti Petri), która znajduje się w bazylice św. Piotra Apostoła w Rzymie, choć kościołem katedralnym następcy Księcia Apostołów, obecnie papieża Franciszka, biskupa rzymskiego, jest bazylika św. Jana Chrzciciela i św. Jana Apostoła na Lateranie. Katedra ta, na którą składa się cały ołtarz z umieszczonym w jego części centralnej tronem z brązu, w którego wnętrzu znajduje się tron drewniany, który według tradycji miał być używany przez św. Piotra Apostoła, znajduje się w absydzie prezbiterium bazyliki watykańskiej. Jest ona symbolem władzy, jaką Chrystus zlecił św. Piotrowi i jego następcom nad wszystkimi wiernymi. Stanowi w sposób symboliczny źródło władzy dla wszystkich biskupów, ich jedności z następcą św. Piotra. Jest to władza polegająca na służbie na wzór Chrystusa, który nie przyszedł, aby mu służono, lecz aby służyć drugim (por. Mt 20,28). W Kościele powszechnym 22 lutego obchodzi się liturgiczne święto Katedry św. Piotra.
Współcześnie zatem – jeśli chodzi o kościół będący katedrą – mamy na myśli zazwyczaj kościół biskupa diecezjalnego lub arcybiskupa (wtedy mówimy o archikatedrze) albo też kościół patriarchalny, gdzie swoją siedzibę ma patriarcha. Kościół katedralny – albo po prostu katedra, stanowi centrum życia liturgicznego i pastoralnego diecezji. Na terenie diecezji w ścisłym znaczeniu jest jedna katedra, bo jest jeden biskup diecezjalny. W katedrze biskup diecezjalny obejmuje rządy w diecezji (kan. 382 § 3–4) i często przewodniczy sprawowaniu Eucharystii (kan. 389). Jako kościół biskupa katedra jest zazwyczaj miejscem pochówku biskupów diecezjalnych (kan. 1242).
Ks. Wiesław Mazurowski
„Pielgrzym” 2017, nr 8 (714), s. 8