Kontynuując temat formowania się dzisiejszej Liturgii Godzin, wskazaliśmy na starotestamentalne źródła modlitwy w różnych porach dnia i nocy. Teraz spróbujmy się przyjrzeć praktykom pierwotnego Kościoła.
Dla pierwszych chrześcijan wzorem modlitwy i jej nauczycielem był Jezus Chrystus. Jeśli modlitwa jest wzniesieniem duszy ku Bogu, żywym z Nim związkiem, to Syn Boży jest zawsze doskonale z Nim zjednoczony: „Ja i Ojciec jedno jesteśmy” (J 10,30). Jezus nie tylko nauczał o modlitwie, ale zostawił swoim uczniom jej przykład. Ewangelia często ukazuje modlącego się Chrystusa: modli się podczas chrztu w Jordanie i wówczas otwiera się niebo, a Bóg ujawniając Jego misję, oznajmia, że jest umiłowanym Synem (Łk 3,21–22). Modli się całą noc przed powołaniem apostołów (Łk 6,12) i przy cudownym rozmnożeniu chleba (Mt 14,19), w czasie przemienienia na górze Tabor (Łk 9,28–29) i przy uzdrowieniu głuchoniemego, podczas wskrzeszenia Łazarza (J 11,41) i gdy błogosławi dzieci (Mt 19,13). Modli się za Piotra (Łk 22,32) i kiedy uczniowie wracają z misji (Mt 11,25). Można zatem powiedzieć, że codzienna działalność Chrystusa łączyła się ściśle z modlitwą, a wręcz z niej wypływała. Każda okoliczność życia i każde wydarzenie może zostać objęte modlitwą. Wszystko można przedstawić Ojcu niebieskiemu i Chrystusowi, bez którego nic nie możemy uczynić (J 15,5).
Zbawiciel modli się także o różnych porach i w wieloraki sposób. Raz udaje się sam na miejsce odosobnione lub na górę (Mk 1,35; Łk 5,16), innym razem „zgodnie ze swoim zwyczajem” uczestniczy w publicznej modlitwie w synagodze (Łk 4,16) i w świątyni jerozolimskiej, którą nazwał domem modlitwy (Mt 21,13). Raz wstaje wczesnym rankiem (Mk 1,35), innym razem modli się późnym wieczorem, aż do czwartej straży, czyli do około 4 w nocy (Mt 14,23–25), lub nawet całą noc spędza na modlitwie (Łk 6,12). Bez wątpienia odmawiał także codzienne modlitwy, jak to czynili pobożni Izraelici. Modli się nawet w ostatniej godzinie konania na krzyżu, wołając do Ojca słowami psalmu 31: „Ojcze, w Twoje ręce powierzam ducha mojego” (Łk 23,46).
To, co Jezus czynił, polecił czynić również swoim uczniom. Podkreślał konieczność modlitwy pokornej, czujnej, ustawicznej, ufnej w dobroć Boga i ożywionej dobrą intencją (Łk 21,35). Często zachęcał do modlitwy i błagania w Jego imię (J 14,13–14). Co więcej, zostawił jej wzór w „Ojcze nasz” (Mt 6,9–13), zapewniając, że gdy Jego uczniowie się modlą, On sam jest wśród nich obecny. Dlatego też pierwsi chrześcijanie z entuzjazmem przyjęli te polecenia, a w Nowym Testamencie znajdujemy wiele wzmianek o wspólnocie Kościoła gromadzącej się, aby uwielbiać Boga.
Regularna modlitwa jest czymś bardzo charakterystycznym zarówno dla tradycji judaistycznej, jak i chrześcijańskiej. W dokumentach źródłowych możemy znaleźć wiele wskazówek, jak taka modlitwa powinna być zorganizowana. Pochodzące z I wieku „Didache”, wczesnochrześcijański zbiór wskazań moralnych, prawnych i liturgicznych, zaleca, aby Modlitwę Pańską odmawiać trzy razy dziennie, co dowodzi cykliczności modlitwy. Z kolei na przełomie II i III wieku spotykamy już pierwsze świadectwa zorganizowanej modlitwy wspólnoty chrześcijańskiej. Modlitwa obejmowała różne pory dnia i miała być realizacją wezwania do modlitwy nieustannej (1 Tes 5,16–18; Rz 12,12; Kol 4,2). Pochodzący z Afryki Tertulian, teolog przełomu II i III wieku, omawia pory dnia i podaje biblijne uzasadnienie modlitwy o trzeciej, szóstej i dziewiątej godzinie. Trzecia to godzina wylania Ducha Świętego (Dz 2,15), szósta to godzina modlitwy Piotra i jego wizji o wspólnocie Kościoła, ogarniającej żydowskich i pogańskich chrześcijan (Dz 10,9–11), a dziewiąta to godzina uzdrowienia sparaliżowanego człowieka przez Piotra i Jana w świątyni (Dz 3,1–8). Tertulian nie narzuca żadnej reguły, ale zachęca do regularnej modlitwy. Taka kilkukrotna modlitwa w ciągu całego dnia, sprawiała, że pragnienie relacji z Bogiem w sercach uczniów Chrystusa było rzeczywiście nieustanne.
ks. Andrzej Megger
„Pielgrzym” [7 i 14 stycznia 2024 R. XXXV Nr 1 (890)], str. 9.
Dwutygodnik „Pielgrzym” w wersji papierowej oraz elektronicznej (PDF) można zakupić w księgarni internetowej Wydawnictwa Bernardinum.
