Odzyskanie niepodległości Polski po blisko 150 latach od pierwszego rozbioru na ogół kojarzy się z dniem 11 listopada 1918 r., dniem objęcia władzy przez Józefa Piłsudskiego jako Tymczasowego Naczelnika Państwa Polskiego. Tak było jednak w Warszawie i Królestwie Polskim, czyli byłym zaborze rosyjskim. Pomorze, w tym diecezja chełmińska, musiało na tę chwilę czekać jeszcze ponad rok.
Zgodnie z ustaleniami traktatu wersalskiego, podpisanego 28 czerwca 1919 r., ziemie zaboru pruskiego (niestety, nie wszystkie) miały zostać przekazane w sposób pokojowy we władanie Polaków dopiero po 10 stycznia 1920 r., tzn. po wymianie dokumentów ratyfikacyjnych aliantów i rządu niemieckiego. Prusacy w tym czasie zorganizowali na Pomorzu Gwardię Ochronną Granic (Grenzschutz) celem „ochłodzenia” entuzjazmu Polaków i pilnowania porządku, a przy okazji wykorzystania tego okresu na wywiezienie do Rzeszy wszystkiego, co było możliwe. Objęcie przyznanych Polsce terenów i przejmowanie władzy w poszczególnych miejscowościach odbywało się na ogół w sposób pokojowy. Zadanie zajęcia Pomorza Piłsudski zlecił gen. Józefowi Hallerowi i jego „błękitnej armii”. (…)
ks. ANASTAZY NADOLNY
