Droga Redakcjo!
Wiosną przyszłego roku zamierzam zawrzeć ślub konkordatowy. Wiem, że wszystkie formalności w biurze parafialnym i w USC trzeba załatwiać odpowiednio wcześniej. Mam jednak problem z jednym świadkiem, moim bratem. Chciałbym, aby to on z siostrą mojej narzeczonej był świadkiem ślubu, jednak brat nie ma jeszcze skończonych osiemnastu lat.
Proszę o odpowiedź, czy świadkiem ślubu może być osoba niepełnoletnia?
Michał R. (Nazwisko i adres do wiadomości Redakcji)
Panie Michale!
Z punktu widzenia prawa kanonicznego nie wydaje się, by zwykły świadek ślubu przy zawieraniu małżeństwa wyznaniowego, czyli niekonkordatowego, musiał mieć koniecznie skończony osiemnasty rok życia. „Tylko te małżeństwa są ważne, które zostają zawarte wobec asystującego miejscowego ordynariusza albo proboszcza, albo wobec kapłana lub diakona delegowanego przez jednego z nich; a także wobec dwóch świadków” (kan. 1108 § 1).
Prawo kanoniczne nie stawia świadkom ślubu szczególnych wymagań. Musi ich być koniecznie dwóch, ale nie wymaga się, by byli wyznaczeni przez narzeczonych, albo przez duchownego asystującego przy zawieraniu małżeństwa, wystarczy ich faktyczna obecność, nawet przypadkowa. Nazwiska świadków zapisuje się w parafialnej księdze małżeństw, gdzie także składają swoje podpisy.
W oparciu o normy ogólne Kodeksu Prawa Kanonicznego należy stwierdzić, że funkcję świadka ślubu ważnie pełni kobieta lub mężczyzna, osoba ochrzczona lub nawet nieochrzczona. Z norm ogólnych wynika także, że świadkiem ślubu kościelnego może być osoba niepełnoletnia, byleby w razie potrzeby mogła zaświadczyć o zawarciu małżeństwa.
Świadek taki nie powinien jednak mieć mniej niż czternaście lat (kan. 1550 § 1). Konsekwentnie funkcji tej nie mogą spełnić dzieci, a także umysłowo chorzy i aktualnie nieprzytomni, jak również osoby jednocześnie głuche i niewidome. Świadkiem ślubu nie może być osoba, która nie ma aktualnie świadomości i nie zdaje sobie sprawy z faktu zawieranego małżeństwa, np. na skutek nadużycia alkoholu lub innego środka odurzającego.
Powyższe wymogi odnoszą się do ważności pełnienia funkcji świadka małżeństwa wyznaniowego, inaczej, ślubu kościelnego.
Do godziwości i przede wszystkim biorąc pod uwagę względy duszpasterskie wypada, aby świadkami ślubu były osoby dorosłe, ochrzczone i bez zarzutów natury moralnej. Domaga się tego świętość sakramentu małżeństwa. Oczywiście stawia się im mniejsze wymagania niż świadkom do chrztu lub bierzmowania, gdyż podstawowym obowiązkiem świadków ślubu jest zaświadczyć o jego zawarciu w razie potrzeby.
Należy mocno podkreślić, że powyższe przepisy prawne obowiązują świadków ślubu, gdy małżeństwo zawierane jest w Kościele bez skutków cywilnych. Jeśli narzeczeni zawierają małżeństwo konkordatowe, czyli takie, które wywiera skutki prawne w porządku prawnym, kanonicznym i cywilnym jednocześnie, podstawowym wymogiem dla świadków jest właśnie ukończenie przez nich osiemnastu lat.
Obowiązująca od 15 listopada 1998 r. „Instrukcja dla duszpasterzy dotycząca małżeństwa konkordatowego” przyjęta na 296. zebraniu plenarnym Konferencji Episkopatu Polski wyraźnie zobowiązuje duchownych, by świadkami ślubu były osoby dorosłe: „Zaświadczenie o zawarciu małżeństwa” powinno być podpisane przez duchownego asystującego przy zawarciu małżeństwa, jak „również przez małżonków i dwóch pełnoletnich świadków, czyli mających ukończony 18. rok życia” (n. 18c).
Taki sam wymóg obowiązuje w ustawodawstwie cywilnym. Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy (wyd. wg stanu prawnego na dzień 1 sierpnia 2002 r.) podaje, że duchowny, przed którym zawierany jest ślub, sporządza zaświadczenie o zawarciu małżeństwa po oświadczeniu woli przez narzeczonych, następnie „zaświadczenie to podpisują duchowny, małżonkowie i dwaj pełnoletni świadkowie obecni przy złożeniu tych oświadczeń” (art. 8 § 2).
Ks. Wiesław Mazurowski
„Pielgrzym” 2009, nr 18 (516), s. 8