Triduum Paschalne męki, śmierci i zmartwychwstania Pańskiego jest świętowaniem jednego i niepodzielnego misterium Chrystusa, które rozpoczyna się w Wielki Czwartek wieczorną mszą Wieczerzy Pańskiej i kończy się nieszporami niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego.
Rzeczownik „triduum” pochodzi z języka łacińskiego i składa się z dwóch wyrazów: „tres” i „dies” – „trzy” i „dni” – oraz sufiksu „-uum”, odnosi się do czasu i znaczy: „trzydniowy”, „trwający trzy dni”, „okres, który nieprzerwanie trwa trzy dni”. „Pascha” z kolei wywodzi się z języka aramejskiego od czasownika „pasach” oraz rzeczownika „pascha” (po hebrajsku: „pesach”; po grecku: „pascha”). Wyraz „pasach” ma różne znaczenia: „kuleć”, „upadać”, „tańczyć”, „oszczędzić”, „pominąć”. W kontekście „triduum paschalnego” najbliższe są dwa ostatnie znaczenia, bo kiedy Bóg poraził śmiercią pierworodnych synów rodzin egipskich, oszczędził (pominął) domy Izraelitów (Wj 12,11–12.23.26–27).
Wymiary Paschy
Możemy mówić o czterech wymiarach Paschy. Pierwszy wymiar to przejście Boga lub Jego anioła przez Egipt związane z dziesiątą plagą egipską, rozstrzygającą o uwolnieniu z niewoli ludu izraelskiego (Wj 12,29). Drugi wymiar to przejście Izraelitów na pustynię, przez Morze Czerwone, w kierunku ziemi obiecanej (Wj13, 17–14, 31; Pwt 6, 23). Trzecim wymiarem Paschy jest przejście Jezusa z tego świata do Ojca (J 13,1), a „z boku Chrystusa umierającego na krzyżu zrodził się przedziwny sakrament całego Kościoła” (Konstytucja soborowa o Liturgii Świętej 5). Czwartym wymiarem jest Pascha Kościoła i każdego chrześcijanina: przejście przez Morze Czerwone jest symbolem chrztu, a wejście do ziemi obiecanej – znakiem osiągnięcia życia wiecznego. Izraelici w dniu wiosennej pełni księżyca świętują pamiątkę swego ocalenia (Wj 13,8–16). Święte Triduum Paschalne każdego roku upamiętnia Paschalne Misterium męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa Pana.
Wielki Czwartek Wieczerzy Pańskiej jest liturgicznym wspomnieniem ustanowienia sakramentu Eucharystii, kapłaństwa i nowego przykazania miłości. Eucharystia jest najważniejszym sakramentem. Świat od dnia Wielkiego Czwartku stał się „monstrancją”, tabernakulum Boga ukrytego w białym Chlebie. Przyjmując Jezusa w Komunii św., stajemy się „żywą monstrancją Boga”. Ilekroć adorujemy Boga w „sakramencie miłosierdzia”, tylekroć przypominamy sobie i światu, że On jest, że chce wypełniać swoją obecnością każdy brak miłości, chce być obecny w każdej „tkance” świata, zdrowej i chorej. Przyzywajmy Go modlitwą, jak św. s. Faustyna: „Hostio żywa, Siło jedyna moja, Zdroju miłości i miłosierdzia, ogarnij świat cały”.
Eucharystia nie jest jednak możliwa bez kapłana. W celebracji eucharystycznej jest nie tylko Ciało i Krew Chrystusa, ale także obecność sakramentalna Chrystusa dzięki obecności kapłana. Kapłan według Listu do Hebrajczyków powinien odznaczać się pokorą serca przed Bogiem – w głębokiej uległości – i łagodnością serca wobec ludzi w miłosierdziu (Hbr 5, 4–9). Eucharystia to życie Kościoła. Stanowi szczyt i źródło życia Kościoła (por. Konstytucja Soborowa o Liturgii Świętej, nr 10). Kapłan czyni słowa Chrystusa własnymi. W życiu kapłańskim nie ma nic większego i ważniejszego od sprawowania Eucharystii.
Dzień męki i śmierci Jezusa
Wielki Piątek to dzień męki i śmierci Pana Jezusa. Wielkopiątkowa liturgia składa się z czterech części, którymi są: czytania, modlitwa powszechna, adoracja Krzyża i obrzęd Komunii. Potem następuje procesja do Grobu Pańskiego. Liturgia Wielkiego Piątku jest bogata w treść. Jezus zaświadcza: „Dlatego miłuje Mnie Ojciec, bo Ja życie moje oddaję, aby je (potem) znów odzyskać. Nikt Mi go nie zabiera, lecz Ja od siebie je oddaję. Mam moc je oddać i mam moc je znów odzyskać. Taki nakaz otrzymałem od mojego Ojca”. (J 10,17–18). Jezus dobrowolnie oddał swoje życie w ofierze z miłości do Ojca, aby spełnić Jego pragnienie zbawienia ludzkości. Ofiarował swoje życie także z miłości do nas, abyśmy nie musieli wiecznie cierpieć w piekle. Z jego Krzyża każdy z nas przyjmuje przywileje i prawa, że Bóg miłuje nas wiecznie.
Wigilia paschalna
Wielka Sobota, podobnie jak Wielki Piątek, jest dniem aliturgicznym, to znaczy, że nie sprawuje się tego dnia mszy św., i trwa aż do momentu rozpoczęcia wigilii paschalnej. Celebracja wigilii paschalnej w Wielką Noc składa się z czterech części, są nimi: liturgia światła, liturgia słowa, liturgia chrzcielna i liturgia eucharystyczna. Zdaniem św. Augustyna liturgia wigilii paschalnej stała się „matką wszystkich innych wigilii”, winniśmy w niej czuwać chętniej i radośniej, w niej bowiem czuwa cały świat. („Mater omnium sanctarum vigiliarum”, Sermo 219,1, NBA 32/1, s. 298). Wigilia paschalna jest „Wielką Nocą”, prawdziwą Paschą, radosną nocą Zmartwychwstania, najbogatszą liturgicznie uroczystością roku kościelnego, pełną artyzmu i piękna. W Wielką Sobotę wszystko w kościele się odnawia – światło, wodę chrzcielną, oleje. I my również winniśmy się odrodzić przez przyrzeczenia chrzcielne i Eucharystię. Orędzie wielkanocne („Exultet”) jest tak porywające, tak piękne w słowach i melodii, że wstrząsa człowiekiem do głębi jego jestestwa.
Każdego dnia przychodzi do nas Pan Jezus ze swymi darami. Chodzi o to, aby żadnego z nich nie zmarnować, bo niewykorzystane – tracimy. Ważna jest chwila obecna, zbawcza chwila, tu i teraz. Ona się nie powtórzy. Msza wigilijna jest rezurekcją. Swoją śmiercią i zmartwychwstaniem inauguruje Chrystus „nowe stworzenie”. Ze śmierci prowadzi do życia, z ciemności do światła, z ucisku do chwały, przez walkę do zwycięstwa. Chrystus Zmartwychwstały woła dziś do nas: „Ufajcie, ja zwyciężyłem świat”.
Zmartwychwstanie Pańskie „Chrystus prawdziwie zmartwychwstał. Alleluja!” – zwrot ten powtarza się wiele razy w liturgii mszy św. i brewiarza. Życia nie można uśmiercić. Chrystus zmartwychwstał wbrew przypuszczeniom i pragnieniom wielu ludzi ówczesnego świata. Wstrząsnął wszystkie umysły i serca. Nie było to zwykłe trzęsienie ziemi. To był początek nowej, już ostatniej epoki świata. Innej już nie będzie. Będzie jedynie ta, w której schodzą się na modlitwę ludzie zwani chrześcijanami, przyjmujący rzeczywistość zmartwychwstania. Chrystus zmartwychwstał. Prawdziwie zmartwychwstał.
ks. Augustyn Eckmann
„Pielgrzym” [2 i 9 kwietnia 2023 R. XXXIV Nr 7 (870)], str. 8-9
Dwutygodnik „Pielgrzym” w wersji papierowej oraz elektronicznej (PDF) można zakupić w księgarni internetowej Wydawnictwa Bernardinum.
