Regionalny Zespół Pieśni i Tańca „Kaszuby” ma długą historię. Jest jednym z najstarszych zespołów folklorystycznych w Polsce. Bogate tradycje, niezliczone podróże, występy, wspaniałe programy, melodie, stroje kaszubskie i zaangażowani ludzie, którzy przez lata tworzą jedyną w swoim rodzaju atmosferę to tylko niektóre z cech zespołu, który nazywany bywa ambasadorem Kaszub.
„Kaszuby” to zespół amatorski. Został założony przez Martę Bistroń w 1946 roku, gdy świat dopiero wybudzał się z wojennego koszmaru. Marta Bistroń prowadziła go z powodzeniem przez pierwsze pięć lat jego istnienia. Następnymi kierownikami zespołu byli kolejno: Alojzy Kamiński, Stanisław Itrych, Stanisław Richert, Henryk Szałach, a od 1961 roku aż do swojej śmierci w 2019 Franciszek Kwidziński. „To człowiek legenda – mówi obecny kierownik zespołu, Jacek Kitowski. – Był dla zespołu jak ojciec. Nie było dla niego rzeczy niemożliwych, potrafił załatwić wszystko dla swojej ukochanej rodziny – zespołu. Pomagał w życiowych sytuacjach, przy pisaniu prac magisterskich, w potrzebie nie odmówił nikomu. Był perfekcjonistą w każdym calu. Uparcie bronił tradycji, obrzędów i folkloru kaszubskiego. Bardzo mi brakuje Franka, bo się przy nim wychowywałem. Do zespołu przyszedłem w 1989 roku, gdy miałem czternaście lat, chwyciłem bakcyla i jest to we mnie do dziś. Mieliśmy z Frankiem wyjątkową relację. Wiele utworów wspólnie śpiewaliśmy na scenie. Mam wrażenie, że przygotowywał mnie jako solistę. I tak też się stało. Zespół liczy obecnie ponad pięćdziesięciu członków w wieku od szesnastu do siedemdziesięciu lat”.
Występy
Od chwili powstania i opracowania pierwszego programu zespół występował na różnych imprezach, akademiach i uroczystościach organizowanych na terenie całego kraju i za granicą, między innymi z okazji pierwszej rocznicy wyzwolenia Gdańska w 1946 roku. Od tego występu datuje się powstanie zespołu. Potem „Kaszuby” śpiewały na III i V Ogólnopolskim Festiwalu Ziem Nadwiślańskich w Płocku, Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Poznaniu i Kazimierzu nad Wisłą, podczas Wystawy Ziem Odzyskanych we Wrocławiu i na Zlocie Młodzieży w Warszawie. Zespół brał udział we wszystkich odbywających się od 1949 roku Centralnych Dożynkach, między innymi w Krakowie, Opolu, Szczecinie, Koszalinie oraz kilkakrotnie w Warszawie. „Kaszuby” niezmiennie uświetniają najróżniejsze lokalne uroczystości – w kościołach, na jarmarkach, podczas obchodów świąt państwowych czy Zjazdów Kaszubów. „Nie sposób zliczyć wszystkich” – mówi Jacek Kitowski.
Zespół występował też w filmach „Kaszebe”, „Noc Świętojańska”, „Jadą Gwiżdże”, „Degus na Kaszebach”, „Nuty Kaszubskie”, „Wesele Kaszubskie”, „Scena Rybacka”, „Ścinanie Kani” oraz ogólnopolskich programach radia i telewizji.
Zespół propaguje z wielkim powodzeniem folklor kaszubski również poza granicami kraju: w Niemczech, Danii, Holandii, na Węgrzech, we Francji, Szwecji, na Litwie, w Kanadzie, Czechach, Grecji, Bułgarii, Włoszech, w Austrii, Andorze, Bośni i Hercegowinie, Chorwacji, Słowacji, Ukrainie, Belgii, Anglii, Irlandii, Egipcie, Tunezji, Turcji, Białorusi. Lista odwiedzanych krajów jest naprawdę imponująca.
Strój kaszubski
W pierwszych latach istnienia zespołu strój męski był skromny. Czarne spodnie i kamizelka oraz biała koszula z drobnymi ozdobami, zgodnie ze wskazówkami zawartymi w „Atlasie Polskich Strojów Ludowych”, „Strój Kaszubski”. W 1951 roku Ministerstwo Kultury i Sztuki przeznaczyło fundusze na nowe stroje dla członków zespołu. Były one już inne – zdecydowanie bardziej kolorowe. W 1954 roku zespół otrzymał dwanaście strojów damskich i tyle samo męskich zakupionych przez Ministerstwo Kultury i Sztuki w Warszawie. Wzór strojów opracowany został przez znanych etnografów. Stroje te nie odbiegały wiele od tych, których zespół używa obecnie. Damskie stroje zostały uzupełnione o czepki dla chóru i czółenka dla tancerek. Zlikwidowano kokardę i wstążkę wiszącą na serdaku. W to miejsce dwie połowy serdaka z przodu połączono wstążką koloru serdaka. Na górze wstążki te związane są w kokardę. Wszystkie panie otrzymały białe pończochy. W męskim stroju wymieniono czarną kamizelkę na niebieski kabot, sięgający poniżej kolan. Do spodni białych dodano brązowe i białe. „Uważam, że strój kaszubski w obecnej formie jest najbardziej wierny tradycji” – mówi Jacek Kitowski.
Repertuar
„Repertuar zespołu składa się wyłącznie z piosenek, melodii i tańców pochodzących z regionu kaszubskiego. Elementy składające się na program to obyczaje noworoczne (przebierańcy), noc świętojańska, wesela oraz składanka tańców, gadek i przyśpiewek kaszubskich. «Kaszuby» jako pierwsze wprowadziły do swego programu niespotykane w innych regionach Polski stare instrumenty ludowe: bazuny, diabelskie skrzypce i burczybasy” – mówi kierownik zespołu.
Sukcesy
W czasie swej działalności „Kaszuby” odniosły wiele sukcesów na różnych scenach w Polsce. W kategoriach zespołów chóralnych zdobyły pierwsze miejsce na przeglądach w Warszawie, Olsztynie, Gdańsku i Wejherowie. Zdobywały wiele razy pierwsze miejsca na różnych przeglądach powiatowych, wojewódzkich i krajowych: pięć razy pierwsze miejsce na przeglądzie Zespołów Kaszubskich w Chojnicach, czwarte miejsce na Festiwalu Zespołów Folklorystycznych Polski Północnej w Gdańsku, pierwsze miejsce na II Festiwalu w Słupsku oraz w wielu innych miejscowościach. Dwukrotnie też zespół zajął trzecie miejsce na Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu. Za swoje osiągnięcia artystyczne grupa otrzymała wiele nagród, wyróżnień i dyplomów. Odznaczona została Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Tysiąclecia Państwa Polskiego, odznaką „Zasłużony Ziemi Gdańskiej” czy Medalem Stolema oraz dwa razy nagrodą II stopnia Ministra Kultury i Sztuki za osiągnięcia w upowszechnianiu kultury i sztuki.
* * *
Regionalny Zespół Pieśni i Tańca „Kaszuby” w 2021 roku świętował siedemdziesiątą piątą rocznicę swojej działalności. Było wiele podziękowań za ogromne zasługi w dziele zachowania tożsamości kulturowej Kaszub oraz promocji kultury kaszubskiej w kraju i za granicą.
Anna Mazurek-Klein
„Pielgrzym” [29 października i 5 listopada 2023 R. XXXIV Nr 22 (885)], str. 26-27.
Dwutygodnik „Pielgrzym” w wersji papierowej oraz elektronicznej (PDF) można zakupić w księgarni internetowej Wydawnictwa Bernardinum.
