Mściszewice (w dokumentach pojawiają się już w XV w.) to jedna z mniejszych miejscowości na Kaszubach, a parafia – choć jako kuracja powstała w 1920 r. – też nie jest zbyt ludna, bo liczy aktualnie ok. 1300 wiernych, niemniej może się poszczycić osobami tu urodzonymi, które zajęły w historii zdecydowanie poczesne miejsce.
Tak bowiem należy postrzegać pochodzących stąd – Pawła Brzeskiego (1914-2008), działacza polonijnego na Kanadyjskich Kaszubach czy Helenę Żelewską. Ta ostatnia przyszła na świat w Mściszewicach w 1869 r. w rodzinie ziemiańskiej Hermana i Antoniny Borzyszkowskiej i dała się poznać jako wybitna nauczycielka, działaczka polonijna w Wolnym Mieście Gdańsku oraz ideowa opiekunka młodzieży. Po ukończeniu Zakładu Najświętszej Maryi Panny Anielskiej w Kościerzynie była zrazu prywatną nauczycielką w zamożnych rodzinach ziemiańskich na Pomorzu oraz w prywatnej szkole żeńskiej we Wrzeszczu. Następnie, niemal przez dwa lata studiowała we Francji (Lyon), doskonaląc jednocześnie język francuski, którego wraz z językiem niemieckim w latach 1905–1922 nauczała w katolickiej szkole przy Kaplicy Królewskiej w Gdańsku. W 1919 r. założyła Towarzystwo Młodzieży Żeńskiej św. Jadwigi, ukierunkowane na formację zgodną z chrześcijańskim systemem wartości, a także na działania w wymiarze społeczno-narodowym oraz oświatowo-kulturalnym. Jako kurator tego stowarzyszenia organizowała pogadanki o treści historycznej, przedstawienia amatorskie, wycieczki do Polski, ucząc w ten sposób patriotyzmu oraz miłości do języka polskiego. W trosce o dziewczęta przybywające do Gdańska z Kaszub i z głębi kraju w celu poszukiwania pracy, założyła w 1920 r. Polską Misję Dworcową. A mając do pomocy ok. 40 współpracownic, „przechwytywała” zagrożone i zagubione, nieznające języka niemieckiego dziewczyny, by uchronić je przed wykorzystaniem i ściąganiem do domów publicznych. Ponadto w ramach Misji oferowano pracę w rodzinach polskich, wyrabiano zaginione bądź zabrane dokumenty, wykupywano dziewczęta z aresztu. Polska Misja Dworcowa w Gdańsku, wspierana od połowy lat dwudziestych minionego stulecia przez ministerstwo oraz Generalny Komisariat Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście, powiązana zrazu z podobnymi organizacjami, od 1923 r. na wniosek Ligi Narodów stała się autonomiczną placówką.
Po powołaniu w 1922 r. Macierzy Szkolnej H. Żelewska została zatrudniona jako nauczycielka języka francuskiego i niemieckiego w Gimnazjum Polskim. Ponadto ideowa mściszewiczanka zaangażowana była w kursach uzupełniających dla polskich dzieci szkół ludowych, kształcąc uczniów w zakresie historii i literatury polskiej oraz ucząc pisania i czytania po polsku. Po przejściu w 1931 r. na emeryturę została odznaczona Srebrnym, a trzy lata później Złotym Krzyżem Zasługi. Zmarła 23 lutego 1937 r. i została pochowana na nieistniejącym już cmentarzu św. Mikołaja i Królewskiej Kaplicy przy Wielkiej Alei.
ks. Jan Walkusz
„Pielgrzym” [6 i 13 sierpnia 2023 R. XXXIV Nr 16 (879)], str. 32.
Dwutygodnik „Pielgrzym” w wersji papierowej oraz elektronicznej (PDF) można zakupić w księgarni internetowej Wydawnictwa Bernardinum.
