„Habent sua fata libelli” – mawiali starożytni. Ale nie tylko książki mają swoje dzieje. Mają je także czasopisma, gazety. Tak jest w przypadku „Pielgrzyma”, jednego z najstarszych i najpoczytniejszych czasopism Pomorza, wychodzącego w Pelplinie przez 70 lat (1869-1939), a następnie odrodzonego po długoletniej przerwie w 1989 roku. Dziś odrodzony „Pielgrzym” świętuje swoje 20. urodziny.
W drugiej połowie XIX w. mały pocysterski Pelplin był stolicą diecezji, stał się także jednym z ważnych ośrodków intelektualnych na Pomorzu. Właśnie tu, z inicjatywy duchowieństwa, a w szczególności ks. Szczepana Kellera, zaczęto wydawać czasopismo, które przyjęło nazwę „Pielgrzym”. Pierwszy numer ukazał się 1 stycznia 1869 roku. Czasopismo, którego pierwszym redaktorem był właśnie ks. Keller, przeznaczone było dla szerokich rzesz katolików diecezji chełmińskiej, do których chciało przemówić naukami płynącymi z Ewangelii, pragnęło podawać rozmaite, budujące opowieści, informować o wydarzeniach w diecezji, w Polsce i na świecie, wreszcie – przedstawiać w formie popularnej pewne zagadnienia naukowe, zwłaszcza historyczne. Wybór nazwy pisma wiązano z popularnym Pielgrzymem w Dobromilu Izabeli Czartoryskiej oraz „Księgami narodu i pielgrzymstwa polskiego” Adama Mickiewicza.
Stary „Pielgrzym”, niczym symboliczny mędrzec-wędrowiec, przez 70 lat upominał, pouczał, uświadamiał, jakie są obowiązki i prawa wobec Boga, wobec narodu polskiego, jego języka i kultury.
120 lat później
Przełom ustrojowy dokonany w Polsce w 1989 roku stworzył zupełnie nowe możliwości dla prasy katolickiej. Zniesienie cenzury, nowelizacja prawa prasowego wpłynęły na gruntowne przeobrażenia w środkach masowego przekazu. Od tego momentu datuje się dynamiczny rozwój prasy katolickiej w Polsce. W tych warunkach po pięćdziesięcioletniej przerwie „Pielgrzym” powrócił do swoich czytelników. Odrodził się dzięki wytrwałym staraniom biskupa chełmińskiego Mariana Przykuckiego, biskupa Jana Bernarda Szlagi, ówczesnego przewodniczącego Rady Programowej Wydawnictwa Diecezjalnego w Pelplinie oraz biskupa Andrzeja Śliwińskiego. Podobnie jak jego poprzednik zawitał w domach swoich czytelników w Wigilię Bożego Narodzenia. Pierwszy numer ukazał się bowiem 24 grudnia 1989 roku. W tym właśnie numerze biskup chełmiński Marian Przykucki pisał:
„Z uczuciem wdzięczności wobec Boga witam wznowienie zasłużonego czasopisma «Pielgrzym». Dzielę się radością z całą Diecezją Chełmińską: jej biskupami, kapłanami, wiernymi, bo to co zostało uśmiercone pożogą wojny, wróciło do życia! Znane nam trudności okresu powojennego i ograniczenia wydawnicze czasów minionych, nie pozwoliły na wcześniejsze wydawanie «Pielgrzyma», chociaż wyznaję, że od przybycia do Diecezji Chełmińskiej nurtowała mnie stale myśl, aby czynić starania o wskrzeszenie tego czasopisma (…) Dziś «Pielgrzym» ma wzmacniać Lud Boży obecnością Chrystusa, ma ukazywać sens życia i nasze ostateczne przeznaczenie, którym jest spotkanie z Panem”.
Pierwszym redaktorem wznowionego periodyku został ks. Zenon Myszk, a w stopce redakcyjnej pojawiło się wiele nazwisk: Wiosna Maria Adamowicz, Lidia Ciecierska, Anna Kościelecka, Ewa Kunicka, Andrzej Malinowski, Stefan Mucha, Stanisław Tomasz Pestka, Zbigniew Trybek, Marzena Woźniak, Tadeusz Woźniak, Wojciech Zaguła, Paweł Zbierski, Marzenna Bławat (1990 r.), Anna Mazurek-Klein (1998 r.). Składem komputerowym „Pielgrzyma” od 1991 r. zajmuje się Barbara Osowska.
Pod koniec 1990 r. pojawił się dodatek dla dzieci „Mały Pielgrzym”, którego redakcją zajęła się Ewa Kunicka.
W latach 90. XX w. ukazywał się też dodatek młodzieżowy redagowany przez Lidię Ciecierską.
Kolejne lata
Obowiązki pierwszego powojennego redaktora naczelnego „Pielgrzyma” ks. Zenon Myszk pełnił do 1992 roku. Jego następcą został Stanisław Tomasz Pestka a zastępcą Lidia Ciecierska.
Od stycznia 1999 roku pismo otrzymało nową szatę graficzną, mniejszy format, lepszy jakościowo papier, a liczba stron wzrosła z 16 do 24. Stał się „Pielgrzym” estetycznym, kolorowym, przyciągającym wzrok czasopismem. Tego roku świętował też dziesięciolecie swego istnienia. W liście gratulacyjnym do redaktora naczelnego Stanisława Tomasza Pestki biskup pelpliński Jan Bernard Szlaga napisał m. in: „Prasa katolicka to wielka zdobycz Kościoła w Polsce. Ewangelia ma teraz w prasie katolickiej wielu sojuszników – w diecezjach, w parafiach, w ruchach i stowarzyszeniach. Życzę «Pielgrzymowi», by wciąż pozostał pismem inspirującym działalność środków masowego przekazu w Diecezji. Życzę wielu nowych i trafnych inicjatyw duszpasterskich i społecznych, by «Pielgrzym» nie ustawał w drodze”.
Nie ustawał, wrastając przez kolejne lata w diecezjalny krajobraz.
Od stycznia 2006 roku „Pielgrzym” po raz kolejny przeżywa przeobrażenia. Po odejściu na emeryturę redaktora naczelnego Stanisława Tomasza Pestki, ksiądz biskup diecezjalny Jan Bernard Szlaga mianował nowego redaktora naczelnego – ks. prał. Tadeusza Brzezińskiego oraz dwóch zastępców: Marzenę Burczycką-Woźniak i ks. Wojciecha Węckowskiego. Sekretarzem redakcji została Anna Gniewkowska-Gracz.
W pierwszym numerze 2006 roku nowy redaktor naczelny ks. Tadeusz Brzeziński napisał m.in.: „Rozpoczynamy nowy rok w zmienionej szacie graficznej z nadzieją, że przypadnie ona do gustu Przyjaciołom naszego dwutygodnika. Proponujemy wiele nowych działów, w których z pewnością każdy znajdzie dla siebie coś ciekawego”.
Śmiało można powiedzieć, że obecnego „Pielgrzyma” łączą ze swoim poprzednikiem te same, wciąż aktualne cele i przekonania oraz niezmienne wartości, takie jak: lojalność, prawość, poszanowanie dla zasad wypływających z tradycji chrześcijańskiej. Pismo zajmuje się tym wszystkim, co interesuje katolików, ma charakter religijny i społeczno-kulturalny.
Nie tylko informuje, ale i formuje, prowadzi też działalność ewangelizacyjną, wszak to jedna z podstawowych funkcji prasy katolickiej. Przekazuje, co dzieje się w Kościele w świecie i w Polsce. Jest także obrazem życia diecezjalnego. Reporterzy docierają do poszczególnych parafii, by pokazać jak żyją wspólnoty, z jakimi problemami się borykają, a z czego mogą być dumne.
– Na łamach pisma goszczą też „spotkania z teologiem”, „spotkania z Biblią”, okolicznościowe listy Biskupa Pelplińskiego, publicystyka z zakresu życia świętych i błogosławionych oraz kultu związanego z ich obecnością. Wszystko to służy kształtowaniu religijnej świadomości czytelników. Sporo miejsca na łamach „Pielgrzyma” zajmują treści społeczno-kulturalne. Diecezjalny dwutygodnik jest również tam, gdzie mają miejsce ważne wydarzenia kulturalne: wernisaże, sympozja, koncerty. Z niejedną recenzją ciekawej książki może zapoznać się czytelnik tegoż pisma. Spełniając swoje posłannictwo „Pielgrzym” pozostaje wierny swemu pierwotnemu powołaniu, będąc wiarygodnym głosem, dzięki odniesieniu do prawd ewangelicznych.
Anna Mazurek-Klein
„Pielgrzym” 2009, nr 25 (523), s. 16-17
