Takiego historiozoficznego rozważania nad tysiącem lat burzliwych dziejów Polski jeszcze nie było, a to dlatego, że autor o. prof. Paweł Warchoł OFMConv próbuje odczytać historię naszego narodu jako miejsca działania Boga oraz splotu ludzkiej i Boskiej mądrości. Czyni to w monografii zatytułowanej „Polsko, Ojczyzno moja! Twoja tożsamość wczoraj, dziś, jutro”, starannie wydanej nakładem Wydawnictwa „Bernardinum”.
Jest wiele wartościowych kompendiów wiedzy o historii naszego narodu. Warto choćby wspomnieć „Dzieje Polski”, napisane przez wybitnego historyka z Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Andrzeja Nowaka, będące historią niezakłamaną, wolną od cenzury i politycznej poprawności, za to przesiąkniętą duchem miłości do ojczyzny i jej dziejów. Znakomitą pozycją książkową jest też „Boże igrzysko. Historia Polski” walijskiego historyka Normana Daviesa, w której autor w przejrzysty i obiektywny sposób wyjaśnia zawiłe historyczne procesy, odsłania nieznane fakty, przybliża sylwetki postaci kształtujących od wieków dzieje polskiego narodu. Jednak takiej wagi do znaczenia chrześcijaństwa oraz wiary katolickiej w odniesieniu do faktów historycznych naszego narodu nie przykłada żaden z nich. Nie jest to wszakże minus tych opracowań, ale pewien wyróżnik dla monografii o. Pawła Warchoła OFMConv, w której przemierza on szlaki naszych przodków, aby odczytać znamiona polskiej duchowości, doświadczenia religijnego, moralnego, narodowego i politycznego w myśl tego, o czym mówił Jan Paweł II w homilii w czasie mszy św. na Placu Zwycięstwa w Warszawie 2 czerwca 1979 roku: „(…) Nie można bez Chrystusa zrozumieć dziejów Polski – przede wszystkim jako dziejów ludzi, którzy przeszli i przechodzą przez tę ziemię. Dzieje ludzi! Dzieje narodu są przede wszystkim dziejami ludzi. A dzieje każdego człowieka toczą się w Jezusie Chrystusie. W Nim stają się dziejami zbawienia (…)”. Dlatego też autor snuje pewien rodzaj refleksji teologicznej nad tymi pielgrzymimi szlakami. Jak sam mówi, „historia Polski wpisuje się w historię narodów i świata, a teologia pomaga zobaczyć jej dzieje nie tylko na linii horyzontalnej, ale także na linii wertykalnej, z góry, z nieba, od Boga. Obie służą do tego, aby odczytać sens minionych wydarzeń oraz ich wpływ na współczesność”. Jak słusznie zauważył prof. Mirosław Parol, nie jest to książka o zagadnieniach stricte teologicznych, pomimo że wątki teologiczne przeplatają się w niej z wątkami historycznymi oraz rozważeniami o charakterze ogólnoludzkim.
Monografia jest obszerna, składa się z sześciu rozdziałów, które są nośnikami treści historycznych, patriotycznych, społeczno-kulturalnych i teologicznych. Autor w wielu przypadkach odwołuje się do znanych postaci życia duchowego, sztuki, literatury, życia politycznego i społecznego, których wpływ na losy naszego narodu okazał się niemały. Wspomniany już prof. Parol nazwał tę pozycję książkową przewodnikiem duchowo-historycznym dla Polaków. Trudno temu zaprzeczyć – zawiera ona bowiem duży ładunek patriotyzmu, humanizmu i duchowości. Słusznie zauważył ks. prof. Anastazy Nadolny, że wnosi ona poważny wkład w rozwój polskiej teologii narodu.
Nie czyta się jej jak zwykłego, czasem nudnego przekazu dziejów. Dzięki erudycji autora czytelnik może też zgłębić wiedzę z innych dziedzin życia, odkryć istotę polskości w kontekście wiary katolickiej, spojrzeć też na Polskę w perspektywie przyszłości. Jasny, klarowny język książki sprawia, że chce się ją czytać od deski do deski. Rekomendacją monografii niech będą słowa o. prof. Stanisława Celestyna Napiórkowskiego OFMConv: „Takiego pielgrzymowania po historii Polski potrzebują nie tylko młodzi, karmieni szkolną historią, starannie przez dziesięciolecia laicyzowaną, ale także starsi, jako że również oni stali się ofiarą takiej właśnie formacji. Oby ta książka, znacząca wypowiedź teologa o dziejach polskiego Narodu, co rychlej trafiła w ręce seminarzystów, kapłanów, zwłaszcza katechetów, rodziców dorastającego pokolenia, pracowników kultury, wszystkich, którym zależy na odnowie tego Narodu i przywracaniu jego tożsamości”.
Anna Mazurek-Klein
„Pielgrzym” 2017, nr 23 (729), s. 26-27
