Do Redakcji Pielgrzyma!
Bardzo często słyszymy, że Konferencja Episkopatu Polski podjęła jakąś uchwałę, a w niedziele od czasu do czasu wysłuchujemy listów pasterskich biskupów zebranych na kolejnej konferencji. Czym właściwie jest Konferencja Episkopatu?
Sama nazwa konferencja pochodzi z języka łacińskiego, od conferre – donosić, przekazywać – i oznacza szczególny rodzaj przepowiadania mający na celu uzasadnienie prawdy religijnej oraz przekaz treści formacyjnej. Taki sposób przekazywania prawd wiary różni się zasadniczo od homilii i kazania stylem wygłaszania oraz sposobem ujmowania tematyki, przybierającego najczęściej formę wykładu. Pierwotnie konferencja była dialogiem, w którym uczestniczyło wielu rozmówców pod kierunkiem doświadczonego duchownego kierującego debatą. Taka forma dialogu i dyskusji przyjęła się w czasie zebrań biskupów, zwanych konferencjami biskupów.
Jako instytucja konferencja biskupów powstała zatem na drodze praktyki odbywania przez biskupów poszczególnych krajów zebrań, zwanych konferencjami. Zwoływano je w celu rozpatrzenia bieżących problemów duszpasterskich. Praktyka ta powstała w XVIII wieku w kontekście nasilającej się ingerencji władzy świeckiej w wewnętrzne sprawy Kościoła. Za pierwszą krajową konferencję biskupów uważa się zebranie biskupów Belgii w 1830 roku w Mechelen. W Niemczech pierwsza konferencja biskupów miała miejsce w Würzburgu w 1848 roku. Taka praktyka zyskała z czasem coraz większą aprobatę Stolicy Apostolskiej. Momentem przełomowym dla instytucji konferencji biskupów był Sobór Watykański II (1962–1965), który przyznał im status stałego organizmu koordynującego współpracę pomiędzy biskupami tego samego państwa lub jakiegoś regionu. Aktualnie ustawodawca kościelny instytucję tę określa następująco: „Konferencja Episkopatu, będąca stałą instytucją, jest zebraniem biskupów jakiegoś kraju lub określonego terytorium, wypełniających wspólnie pewne zadania pasterskie dla wiernych jej terytorium, w celu pomnożenia dobra udzielanego ludziom przez Kościół, głównie przez odpowiednio przystosowane do bieżących okoliczności czasu i miejsca formy i sposoby apostolatu, z zachowaniem przepisów prawa” (kan. 447). Warto zauważyć, iż Konferencja Episkopatu jest instytucją stałą w odróżnieniu od synodów partykularnych. Jest to nie tylko okresowe spotykanie się biskupów, ale stały organ kolegialny koordynujący działalność duszpasterską w danym kraju czy regionie.
Konferencja biskupów w Polsce rozpoczęła swoją działalność po odzyskaniu niepodległości. Pierwsza oficjalna Konferencja Episkopatu Polski miała miejsce w dniach 10–12 grudnia 1918 roku. Wzięli w niej udział biskupi ze wszystkich zaborów. Obecnie posiada ona własny statut dostosowany do norm obowiązujących w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 roku oraz własny regulamin (kan. 451).
Jako ciekawostkę warto zaznaczyć, iż wyznacznikiem przynależności do Konferencji biskupów danego kraju wcale nie jest posiadanie święceń biskupich. Ustawodawca powszechny Kościoła katolickiego stanowi: „Na mocy samego prawa do Konferencji Episkopatu należą wszyscy biskupi diecezjalni terytorium oraz ci, którzy są z nimi prawnie zrównani, następnie biskupi koadiutorzy, biskupi pomocniczy i pozostali biskupi tytularni, pełniący na terytorium szczególne zadanie, zlecone im przez Stolicę Apostolską lub Konferencję Episkopatu” (kan. 450 § 1). Może zatem zdarzyć się następująca sytuacja, iż w jakiejś diecezji na skutek śmierci tymczasowo brakuje biskupa diecezjalnego, a jego obowiązki wypełnia prawnie ustanowiony administrator diecezjalny, który niekoniecznie musi mieć sakrę biskupią. Ponadto na mocy prawa zrównani są z biskupami diecezjalnymi np. opat czy prałat terytorialny, wikariusz i prefekt apostolski, chociażby nie mieli sakry biskupiej. Nie znaczy to jednak, iż do Konferencji biskupów przynależeć mogą wszyscy, którzy by tego chcieli. Do udziału w niej zaprosić można pozostałych prezbiterów, zakonników i zakonnice, a nawet osoby świeckie, ale wyłącznie z głosem doradczym, i to w określonych sprawach.
ks. Wiesław Mazurowski
„Pielgrzym” 2016, nr 19 (699), s. 8-9