To tajemnicze słowo pochodzi z języka greckiego i dosłownie oznacza „miękkie jabłko”. Nie brzmi atrakcyjnie? Dołóżmy do tego fakt, że roślina ta pochodzi z rodziny dyniowatych i w sumie jest to jeden z wielu gatunków ogórka. Ten wstęp zupełnie nie zapowiada pysznego i słodkiego specjału, jakim jest dobrze nam znany melon.
Początek historii uprawy melona nie jest dokładnie znany. Wiemy, że znały go różne ludy starożytnego świata, a jego hodowlą na pewno zajmowali się Egipcjanie, gdyż w wielu wykopaliskach z okresu Średniego Państwa znaleziono jego pozostałości. W „Historii naturalnej” wspomina o nim Pliniusz Starszy, mówiąc, że Rzymianie przejęli znajomość tego owocu od Greków. O sposobach jego uprawy mówi agronom Columella w swoim dziele „De re reustica”. Trzeba zaznaczyć, że starożytne melony nie za bardzo przypominały te, które dziś możemy kupić w sklepie. Ówczesne melony były bardziej zbliżone do ogórków, z którymi są gatunkowo spokrewnione, a ich smak doceniono dużo później.
Prócz problemów związanych z określeniem początków uprawy melona ciężko jest także ustalić jego pierwotne pochodzenie. Główne hipotezy wskazują na Afrykę i Azję, w których do dzisiaj rosną dzikie gatunki melona. Do Europy melony trafiły w okolicach V wieku, ale ich uprawa rozpowszechniła się dopiero w średniowieczu dzięki misjonarzom, którzy przenieśli nasiona rośliny do Włoch, a później do Francji. Do Polski owoc przybył dość późno, bo dopiero w XVII wieku, kiedy stał się modną rośliną do zasadzenia w szlacheckich i magnackich oranżeriach. Melony były też posadzone w przypałacowym „ogrodzie fruktyfikującym” króla Jana III Sobieskiego i królowej Marysieńki w Wilanowie.
Warto wspomnieć, że technicznie melon jest warzywem, ostatecznie to kuzyn ogórków i dyni, a traktujemy go jak owoc ze względu na jego słodkie walory smakowe. Dlatego chciałabym zaproponować przepis na melona w kompocie z połowy XIX wieku. Przepis jest próbą zamknięcia świeżości w słoiku. Zapewniam, że każdy, kto wypróbuje ten przepis, zawsze gdy otworzy słoik, poczuje słodki smak lata.
KOMPOT Z MELONA:
Składniki:
melon, 250 g cukru, laska cynamonu, skórka i sok z cytryny, 2 szklanki białego półsłodkiego wina.
Przygotowanie:
Melona przecinamy na pół, wybieramy ze środka pestki i obieramy ze skórki, następnie kroimy na kawałki mniej więcej tej samej wielkości (ok. 1,5 cm długości). Następnie przygotowujemy syrop: do garnka wlewamy wino oraz sok z cytryny, dodajemy cukier, skórkę z cytryny i cynamon, wszystko zagotowujemy i mieszamy, aż cukier się rozpuści. Gdy syrop się zagotuje, dodajemy do niego kawałki melona, zmniejszamy ogień i gotujemy, aż owoc zmięknie. Przekładamy delikatnie owoce do słoika i zalewamy wciąż gorącym syropem, tak, by żaden owoc nie wystawał ponad powierzchnię. Zakręcamy słoiki i stawiamy do góry dnem, by się dobrze zamknęły. Słoiki można też pasteryzować, dzięki temu kompot przechowamy długie miesiące bez obawy, że się zepsuje.
Ola Kucharska, muzealniczka i rekonstruktorka historyczna
„Pielgrzym” [11 i 18 czerwca 2023 R. XXXIV Nr 12 (875)], s. 36
Dwutygodnik „Pielgrzym” w wersji papierowej oraz elektronicznej (PDF) można zakupić w księgarni internetowej Wydawnictwa Bernardinum.
