Grzechy należy oceniać według ich ciężaru. Przy podstawowym rozróżnianiu grzechu bierze się pod uwagę fakt, iż stopień sprzeciwu wobec woli Boga oraz stopień zaangażowania ludzkiej wolności może być bardzo różny.
Warto tu postawić nieuniknione pytanie ludzkiego sumienia: dlaczego i w jakiej mierze grzech jest ciężki ze względu na to, że obraża Boga oraz ze względu na skutki dla człowieka? (Reconciliatio et paenitentia 17) Kościół daje odpowiedź na to pytanie, choć jednocześnie zdaje sobie sprawę, że „nie zawsze jest łatwo w konkretnych sytuacjach określić wyraźne granice”.
Odwołując się do nauki biblijnej i do tradycyjnego nauczania Kościoła, dzielimy grzechy na śmiertelne i powszednie. Tomasz z Akwinu tak to definiuje: „Gdy na skutek grzechu nieład w duszy posunie się aż do odwrócenia się od celu ostatecznego, czyli od Boga, z którym jednoczy nas miłość, wówczas ów grzech jest śmiertelny; kiedy zaś ów nieład dotyczy innych rzeczy, a nie odwrócenia się od tegoż celu, wówczas grzech jest powszedni” (STh I–II, q 72, a 5). Grzech śmiertelny niszczy więc miłość w sercu człowieka wskutek wykroczenia przeciw prawu Bożemu, odwraca człowieka od Boga, który jest celem ostatecznym, podsuwając w zamian nieporównywalnie niższe dobra doczesne. Aby grzech był śmiertelny, konieczne jest wystąpienie jednocześnie trzech warunków: (1) grzech ten dotyczy poważnej materii (materię ciężką uściśla dziesięć przykazań zgodnie z odpowiedzią, jakiej Jezus udzielił w Ewangelii bogatemu młodzieńcowi: „Nie zabijaj, nie cudzołóż, nie zeznawaj fałszywie, nie oszukuj, czcij swego ojca i matkę” (MK 10, 19), KKK 1858); (2) ponadto grzech śmiertelny wymaga pełnego poznania, a więc pełną wiedzę o grzesznym charakterze czynu i jego sprzeczności z prawem Bożym, oraz (3) zgody na tyle dobrowolnej, że wybór aktu jest wyborem osobistym. Grzech śmiertelny pociąga za sobą utratę miłości i pozbawienie łaski uświęcającej. A ponieważ wolność człowieka ma moc dokonywania wyborów nieodwracalnych – jeśli grzech śmiertelny nie zostanie wynagrodzony przez żal i Boże przebaczenie, „powoduje wykluczenie z Królestwa Chrystusa i wieczną śmierć w piekle” (KKK 1861).
Grzech powszedni natomiast pozwala trwać miłości, ale ją obraża i osłabia. Jest popełniony wtedy, gdy w lekkiej materii nie przestrzega się normy prawa moralnego lub nie przestrzega się normy prawa moralnego w materii ciężkiej, ale popełniający grzech człowiek nie ma pełnego poznania czy całkowitej zgody. Grzech powszedni uniemożliwia postęp duszy w zdobywaniu cnót i praktykowaniu dobra moralnego, przez co usposabia stopniowo do popełnienia grzechu śmiertelnego. Gdyby poszukać pewnej analogii: lekkie przeziębienie organizmu nie jest jeszcze poważną grypą infekującą organizm, ale nieleczone stopniowo osłabia system immunologiczny tak, że o śmiertelną w skutkach grypę nietrudno.
ks. Tomasz Huzarek
„Pielgrzym” 2017, nr 18 (724), s. 9
