Zanim powiemy sobie o powstawaniu Nowego Testamentu warto poświęcić słów kilka sytuacji religijnej w Izraelu na przełomie ery przedchrześcijańskiej i chrześcijańskiej. Religię Żydów od czasu niewoli babilońskiej określa się mianem judaizmu. Opiera się ona na objawieniu Bożym (teofanii) na górze Synaj i trwa aż do dnia dzisiejszego.
Wyznawcy judaizmu wierzą w jednego, pozbawionego płci, wiecznego Boga – Stwórcę, sprawiedliwego i współczującego Sędziego, Króla i Rodzica, który nawiązał trwały związek historyczny z „dziećmi Izraela”. Związek ten – nazywany przymierzem, osiągnie punkt kulminacyjny w eschatologicznym odkupieniu. Spisana i ustna Tora (Prawo) wieczyście zobowiązywała lud żydowski do zachowywania szczegółowego zbioru etycznego i rytualnych norm.
Za czasów Pana Jezusa życie religijne Izraelitów koncentrowało się wokół świątyni jerozolimskiej. Działo się to według zasady – Jeden Bóg, jeden naród wybrany, jedna religia i jedna świątynia, jako jedyne uprawnione miejsce do składania ofiar Bogu. Ofiary dzielimy na całopalne – mięso spalano całkowicie, biesiadne – gdy ofiara była połączona z ucztą na cześć Boga. Szczególnym rodzajem ofiar biesiadnych była ofiara wprowadzenia w czynności kapłańskie. Znamy ofiary dziękczynne, przebłagalne za grzech i zadośćuczynne (jedynie ta ofiara mogła być zastąpiona pieniędzmi). Szczególnym rodzajem ofiar są ofiary pokarmowe, które były odpowiednikiem roślinnym ofiar całopalnych ze zwierząt. Mogły być surowe – wtedy dodawano kadzidło lub przygotowane (pieczone, gotowane itp.) W czasach wcześniejszych, od Patriarchów poczynając, ofiary można było składać na różnych miejscach, w czasach przełomu testamentów tylko w świątyni.
Bardzo ważne miejsce w religijności Izraela zajmował więc rytuał świątynny, ponadto dziesięciny i dary, jałmużna, czystość rytualna i modlitwa. Wypadało, aby Żydzi trzy razy pielgrzymowali do świątyni, w święta: Paschy, Pięćdziesiątnicy i Namiotów. Absolutne minimum było raz do roku. Do dzisiaj każdy prawowierny Żyd ma obowiązek przynajmniej jeden raz w życiu odbyć pielgrzymkę do Ziemi Świętej.
Od czasów niewoli babilońskiej pojawiają się synagogi, jako domy modlitwy, gdzie zanoszono modły, czytano, interpretowano, nauczano i studiowano Torę. Aby mogło odbyć się nabożeństwo w synagodze, musiało być przynajmniej 10 mężczyzn, kobiety miały wydzielone, osobne miejsce, najczęściej z boku albo na balkonie. Ideałem było, gdy jedna synagoga była oddalona od drugiej o około 1000 metrów.
Na koniec warto przynajmniej zasygnalizować istnienie stronnictw w życiu politycznym i religijnym Izraela czasów Jezusowych.
Saduceusze – związani ze środowiskiem arcykapłanów i judejską arystokracją, uznawali Pięcioksiąg i koncentrowali się na nim. Nie liczyli na kształtowanie przez Boga losu poszczególnych ludzi, nie wierzyli w istnienie aniołów, nie mieli nadziei na zmartwychwstanie i ingerencję Boga po śmierci człowieka.
Faryzeusze – zasłynęli w obronie czystości wiary w czasach powstań machabejskich. Byli bardzo pobożni, skupiali wykształconych nauczycieli, urzędników, klasę średnią. Zajmowali się interpretacją Tory, skąd wyprowadzali przepisy prawne. Szczególną grupą byli „uczeni w Piśmie”, którzy szukali sposobów wyrażania wierności Bogu. Chcieli odnowy religijności Izraela. Uważali, że świętość obowiązuje każdego Izraelitę i dlatego ustalali drobiazgowe przepisy prawne. Każdą sferę życia chcieli podporządkować Bogu, np. rytualne posiłki, kult, pogrzeby, oczyszczenia i obmycia. Wierzyli w ingerencję Boga w nasze życie, kult aniołów i życie pozagrobowe. Święty Paweł należał do stronnictwa faryzeuszy. Faryzeusze rywalizowali z saduceuszami, znane są liczne i nawet ostre polemiki.
Kolejnym ugrupowaniem byli esseńczycy, których typowymi przedstawicielami byli mieszkańcy Qumran.
Ważną rolę w tych czasach odegrali również zeloci. Chcieli wyzwolenia Izraela na drodze zbrojnej. Nie czekali na ingerencję Pana Boga, lecz sami chwytali za miecz przeciwko okupantom Rzymianom i ich kolaborantom.
Powstanie Nowego Testamentu
W fazie powstawania Nowego Testamentu należy niewątpliwie wyodrębnić trzy okresy:
1. Osoba, czyn, dzieło i słowa Jezusa Chrystusa
2. Tradycja apostolska – nauczanie o życiu i dziele Pana Jezusa i pierwsze próby robienia notatek, np. logia – powiedzenia, złote myśli, apoftegmata – wypowiedzi, krótkie opowiadania z pointą, przypowieści, w których Pan Jezus po mistrzowsku przybliżał najtrudniejsze prawdy dotyczące Królestwa Bożego i norm moralnych; krótkie, zwięzłe opowiadania o Jezusie, o cudach i inne.
3. Ostatnim, finalnym etapem, trwającym stosunkowo długo, był etap redakcji Ewangelii. Zaznaczyć trzeba, iż mamy jedną Ewangelię – Jezusa Chrystusa i o Jezusie. On sam jest również Ewangelią, czyli dobrą nowiną o zbawieniu. Ewangelia spisana jednak została według czterech ewangelistów: Marka, Mateusza, Łukasza i Jana, którzy jak cztery nurty lub rzeki dostarczają nam potrzebnej wiedzy dla umocnienia naszej wiary i zbawienia, bo celem Ewangelii nie jest dostarczenie tylko informacji o życiu Pana Jezusa, jego biografii, lecz jak zaznaczył św. Jan (20,31) sprawienie, „abyście uwierzyli, że Jezus jest Mesjaszem, Synem Bożym, i abyście wierząc, mieli życie w imię Jego”.
Ks. Józef Pick
„Pielgrzym” 2009, nr 18 (516), s. 11
