W dziejach nauki – kościelnej, jak i cywilnej różnego autoramentu, tudzież w organizowaniu zróżnicowanych struktur administracyjno-społecznych – niebagatelną rolę odgrywały osoby legitymujące się kaszubsko-pomorskim pochodzeniem. Niektóre z nich dobrze dziś znane, o odpowiednio udokumentowanych osiągnięciach, inne mocno zapodziane i przyprószone niepamięcią, choć swego czasu wyjątkowo aktywne, o wielorakim oddziaływaniu.
Z całą pewnością do tych ostatnich należy jezuita Jan Hermanni (Hermann), o którym niezwykle skąpe źródła informują, że pochodził z Kaszub, nie odnotowując ściśle miejscowości. Wiadomo natomiast, że urodził się 3 grudnia 1626 roku, a do Zakonu Towarzystwa Jezusowego wstąpił w Krakowie we wrześniu w roku 1644. Trzynaście lat później przyjął święcenia kapłańskie. Następnie pracował jako nauczyciel w kolegiach jezuickich. Uczył matematyki, filozofii i teologii scholastycznej. Z pełnym zaangażowaniem poświęcił się zakonnym funkcjom i urzędom administracyjnym. Był bowiem sekretarzem do spraw polskich przy generale w Rzymie (1669–76), rektorem domu nowicjackiego w Krakowie (1676–83), na którego użytek założył fabrykę sukna oraz folusz (specjalne urządzenie z drewnianymi młotami, poruszane kołem wodnym do folowania sukna) na rzece Rudawie, prepozytem domu profesów w Krakowie (1683–84), prowincjałem prowincji polskiej (1684–89) oraz rektorem kolegium w Krakowie (1689–91). Na każdym z tych stanowisk dał się poznać jako odpowiedzialny, przedsiębiorczy i twórczy włodarz, zatroskany o materialne i duchowe dziedzictwo synów św. Ignacego Loyoli, przyczyniając się do powstania nowych obiektów. Jako prowincjał kierował przebudową domu profesów w Krakowie wyremontował w 1687 roku krakowski kościół św. Barbary. Ponadto o. Hermanni otworzył misję zakonną w Nowym Korczynie, był delegatem na XII i XIII kongregację generalną w Rzymie (1682, 1687) oraz prokuratorem procesu kanonizacyjnego błogosławionego Stanisława Kostki.
Znaczącym dopełnieniem wyjątkowej aktywności kaszubskiego jezuity była jego twórczość pisarska o charakterze ascetycznym, formacyjnym i technicznym. Wydał bowiem dzieła o tematyce eucharystycznej (Deliciae regum Panis Eucharisticus, Rzym 1671), o różnych sposobach konstrukcji zegarów słonecznych (Horographia expedita, Kraków 1680), a przede wszystkim Powinności zakonne (Kraków 1679). W tym ostatnim akcentuje konieczność doskonałości zakonnej, która mimo że realizuje się za pomocą trzech środków, czyli ślubów, reguł i ustaw zakonnych, zależy w dużej mierze od charyzmatu i celu konkretnego zakonu. Odwoływanie się w argumentacji do św. Tomasza, Suareza, reguły św. Bazylego oraz przykładu świętych jezuitów (głównie Ignacego Loyoli i Franciszka Ksawerego), tudzież Ojców Kościoła oraz mistrzów życia duchowego potwierdza tylko dobrą znajomość literatury i precyzyjny – jak na owe czasy – warsztat naukowo-pisarski.
Po wyczerpującym i owocnym życiu o. Jan Hermanni zmarł w wieku 65 lat 2 sierpnia 1691 roku i został pochowany w Krakowie.
ks. Jan Walkusz
„Pielgrzym” [21-28 stycznia 2024 R. XXXV Nr 2 (891)], str. 32
Dwutygodnik „Pielgrzym” w wersji papierowej oraz elektronicznej (PDF) można zakupić w księgarni internetowej Wydawnictwa Bernardinum.
