Na pozór może zaskakiwać to dziwne zestawienie i rodzić uzasadnione pytanie, co łączy Mściszewice (o których mowa w felietonie w 16 numerze „Pielgrzyma”) w powiecie kartuskim z metropolią w kanadyjskiej prowincji Ontario. Niemniej, jak się wydaje, bieg wydarzeń wygenerował takie okoliczności, które wyznaczyły życiowy los wyjątkowej osoby – stały się swoistym pomostem między niewielką miejscowością na Pomorzu a stolicą prowincji w kraju Klonowego Liścia.
Ową postacią, w której wyraziście egzemplifikują się historyczno-kulturowe wartości, był niezwykły człowiek pochodzący ze Mściszewic – Paweł Brzeski, urodzony w 1914 roku w rodzinie zakorzenionej w klimacie kaszubskim. Paweł Brzeski po ukończeniu Seminarium Nauczycielskiego w Kościerzynie pracował w Domu Emigracyjnym w Gdyni i w Komisariacie Rządu. Zmobilizowany pod koniec sierpnia 1939 roku, walczył z niemieckim najeźdźcą, a po bitwie pod Iłżą dostał się do niewoli, z której zbiegł i wrócił do Mściszewic. Aresztowany w lutym 1942 roku, wykorzystując w Gdańsku nieuwagę konwojujących go żandarmów, ponownie uciekł i ukrywał się do końca wojny, angażując się w tym czasie m.in. w zdobywanie lekarstw i potrzebnych rzeczy dla ukrywających się partyzantów w Borach Tucholskich. Po wojnie przez dziesięć lat pracował w Wojewódzkim Zarządzie Państwowych Gospodarstw Rolnych w Gdańsku jako ekonomista. W marcu 1961 roku wyjechał do Kanady, gdzie podjął pracę w Ontario Ministry of Transportation and Communications-Engineering Services Branch w Toronto.
Pobyt w Kanadzie Paweł Brzeski dzielił między systematyczne dokształcanie, regularne kursy zawodowe i pracę społeczną a promowanie i dokumentowanie twórczej obecności Kaszubów w kraju Klonowego Liścia. Jego autentyczną pasją życiową stały się ontaryjskie Kaszuby. Zafascynowany ich pięknem i bogatą historią, „odkrywał” je zarówno przed społecznością kanadyjską, jak i polską.
Dla Polonii z Toronto i okolic organizował liczne wyjazdy na tereny Wilna i Barry’s Bay, łącząc to zawsze z odpowiednim programem artystycznym. W latach 1978–1980 brał czynny udział w organizowaniu kolonii dla dzieci z kanadyjskich Kaszub oraz obozów harcerskich, na które zapraszał księży z Polski władających językiem kaszubskim. Nie zabrakło też jego zaangażowania w akcję „Food for Poland” podczas stanu wojennego w naszym kraju, gdy współpracując ściśle z Kongresem Polonii Kanadyjskiej, wysyłał żywność i o dzież m.in. do Lipusza. Troszcząc się o pielęgnowanie kulturowego dziedzictwa kaszubskiego na terenie Kanady, zjednywał sobie ideowych ludzi do współpracy, by razem organizować zróżnicowane imprezy o charakterze edukacyjnym i rozrywkowym.
Kolejna dziedzina aktywności łącznika między Mściszewicami a Toronto polegała na trosce o fachowe badania i dokumentowanie kaszubskiego osadnictwa w Kanadzie. W tym celu Paweł Brzeski zapraszał wiele osób z Polski i Anglii, by zajęły się badaniami i rozwojem folkloru na kanadyjskich Kaszubach, a świadomy konieczności zachowania i popularyzowania tegoż dziedzictwa, włączył się czynnie w inicjatywę powołania Muzeum Pionierów w Wilnie, któremu przekazał znaczną część swoich zbiorów. Sam publikował swoje spostrzeżenia w prasie polonijnej, a także opracował pierwszą biografię ks. Piotra Biernackiego, pierwszego kapłana wywodzącego się z ontaryjskich Kaszub.
Paweł Brzeski, po niezwykle owocnym, wypełnionym miłością do polskich i kanadyjskich Kaszub życiu zmarł 15 maja 2008 roku. Został pochowany na cmentarzu w Kartuzach.
ks. Jan Walkusz
„Pielgrzym” [12 i 19 listopada 2023 R. XXXIV Nr 23 (886)], str. 32.
Dwutygodnik „Pielgrzym” w wersji papierowej oraz elektronicznej (PDF) można zakupić w księgarni internetowej Wydawnictwa Bernardinum.
