Litania (gr. lite, łac. litanea – prośba, błaganie) jest modlitwą błagalną składającą się z szeregu wezwań skierowanych do Boga Ojca, Jezusa Chrystusa, Ducha Świętego, Matki Bożej lub świętych. To jedna z najstarszych form modlitwy, ponieważ człowiek zawsze czuł nad sobą Kogoś większego i potężniejszego i dlatego zwracał się ku Niemu, błagając o wstawiennictwo i opiekę albo o konkretną łaskę i pomoc.
W Ewangelii niejednokrotnie jesteśmy świadkami błagań zanoszonych do Jezusa (np. przez niewidomych – Mt 9,27; kobietę kananejską – Mt 15,22 czy trędowatych – Łk 17,13), które zostały wysłuchane ze względu na wiarę i wytrwałość.
Początków litanii należy szukać w starożytności chrześcijańskiej (IV–V w.), gdzie podczas liturgii mszalnej (w modlitwie powszechnej lub podczas procesji) zanoszono do Boga błagalne modlitwy przeplatane aklamacjami Kyrie eleison (Panie, zmiłuj się), ora pro nobis (módl się za nami) czy Te rogamus – audi nos (Ciebie prosimy – wysłuchaj nas). Litania była związana szczególnie z procesjami w celu ubłagania Stwórcy o oddalenie klęsk żywiołowych.
Litanie są wyrazem pobożności wiernych i ich wiary. Tak naprawdę wypływają z liturgii i do niej prowadzą, ponieważ w niej znajduje się samo źródło wszelkiego uzdrowienia. W liturgii bowiem realnie spotykamy Chrystusa i z Nim się jednoczymy. W liturgii także wyrażamy wiarę i doświadczamy – przez Chrystusa i w Chrystusie – tajemnicy świętych obcowania, a więc łączymy się z tymi, którzy są już w chwale nieba. Tego, co umożliwia nam liturgia, nie jest w stanie zastąpić żadna inna forma pobożności. Modląc się więc litaniami ożywiamy i umacniamy swoją miłość do Serca Jezusowego, do Matki Najświętszej i różnych świętych, lecz wyłącznie w liturgii, najpełniej zaś w Eucharystii, jednoczymy się z nimi i możemy przyzywać ich zmiłowania i wstawiennictwa. Rolą litanii jest więc podtrzymywanie naszych nadprzyrodzonych więzi i doprowadzenie do wspólnoty z tymi, którzy już osiągnęli cel.
Najstarszą i najważniejszą litanią, która jako jedyna ma swoje trwałe miejsce w liturgii, jest litania do Wszystkich Świętych. Używa się jej zawsze podczas święceń kapłańskich i ślubów wieczystych, poświęcenia kościoła i kanonizacji, a także podczas egzorcyzmów i w Wigilię Paschalną. W XVI wieku powstawało wiele litanii, ale nierzadko miały wątpliwą jakość, dlatego papież Klemens VIII w 1601 r. nakazał, aby stosować tylko te, które są starożytne i zatwierdzone przez Stolicę Apostolską i Konferencje Biskupów.
Dzisiaj zatem możemy w Polsce oficjalnie posługiwać się dziewięcioma litaniami, których poprawny i aktualny tekst znajdziemy na stronie internetowej Konferencji Episkopatu Polski. Są to: litania do Chrystusa, Kapłana i Ofiary, litania do Najdroższej Krwi Chrystusa Pana, litania do Najświętszego Imienia Jezus, litania do Najświętszego Sakramentu, litania do Najświętszego Serca Pana Jezusa, litania do świętego Józefa, litania do Świętych oraz litania loretańska do Najświętszej Maryi Panny oraz litania z obrzędu koronacji wizerunków NMP. To oznacza, że wszystkie inne litanie mogą być stosowane w publicznej modlitwie tylko po zatwierdzeniu ich przez odpowiednią władzę.
Litanie są wymagającą formą modlitwy. Teolog Egon Kappelari napisał: „Litanie są monotonne. Ludzie dręczeni ciągłym niepokojem nie są w stanie z nich skorzystać. Kto jednak rozumie, co znaczy spokój i opanowanie, albo przynajmniej ich poszukuje, ten znajdzie upodobanie w tej formie modlitwy”.
ks. Andrzej Megger
„Pielgrzym” [25 czerwca i 2 lipca 2023 R. XXXIV Nr 13 (876)], s. 9
Dwutygodnik „Pielgrzym” w wersji papierowej oraz elektronicznej (PDF) można zakupić w księgarni internetowej Wydawnictwa Bernardinum.
