W poprzedniej katechezie dowiedzieliśmy się, jakie jest pochodzenie szat liturgicznych. Pozostaje jeszcze jedna kwestia bezpośrednio związana z poprzednim tematem. Chodzi o kolor szat liturgicznych. Kanon barw jest wyraźnie określony przez odpowiednie dokumenty i tworzą go: biel, czerwień, zieleń, fiolet, czerń i róż. Ich dobór nie jest czymś przypadkowym, bowiem kolory są znakami komunikującymi nam konkretną treść związaną z celebrowanym misterium i życiem chrześcijańskim.
Kolor jest symbolem dynamicznym i zawsze coś wyraża, np. różne nastroje czy sytuacje i okoliczności (smutek, radość). W liturgii kolory mają znaczenie religijne i wywodzą się z powszechnie znanej i przyjmowanej symboliki. Pierwotnie szaty liturgów chrześcijańskich miały ten sam kolor, co ubrania noszone w zwykłe dni. Zwykle był to naturalny kolor materiału (lnu czy wełny), a więc kolor biały, szary lub ciemnoszary. Kolor biały, ponieważ wywodzi swoją symbolikę bezpośrednio z Pisma Świętego (zob. Ap 4,4), był początkowo jedyny i uprzywilejowany. Następnie (od ok. IV w.) duże znaczenie zaczął odgrywać kolor purpurowy, który w życiu świeckim był używany na oznaczenie szczególnej godności. Szaty tego koloru mógł nosić tylko cesarz i arcykapłan, inni zaś dostojnicy nosili szaty tylko z purpurowym szlakiem wzdłuż brzegu. Na przełomie IX/X w. purpura straciła swoje znaczenie na korzyść kolorów roślin, a wraz z pojawieniem się możliwości sztucznego barwienia tkanin rozwinęła się i w liturgii nowa grupa kolorów szat obrzędowych.
Zestaw kolorów, ustalony przez papieża Innocentego III (1198–1216), został oficjalnie potwierdzony i przyjęty na Soborze Trydenckim oraz zapisany w Mszale rzymskim z 1570 r. Wcześniej nie było żadnych wiążących przepisów. Zestaw ten, aktualny i dzisiaj, opiera się w zasadzie na czterech znanych Kościołowi rzymskiemu kolorach, będących odcieniami i rodzajami starożytnej purpury. Kolory wzmacniają przeżywanie misteriów Chrystusa uobecnianych w liturgii, ponieważ na swój sposób podkreślają charakter świętowania radosnego, pokutnego czy żałobnego. Różnorodność barw szat liturgicznych ma uzewnętrzniać charakter sprawowanych misteriów i ideę rozwoju życia chrześcijańskiego w ciągu roku liturgicznego.
Kolor biały oznacza radość, świętowanie i czystość. Jest to naturalny kolor radości świątecznej i triumfu. Symbolizuje niebiańską chwałę i majestat, na co wskazuje Pismo Święte. W białą szatę jest ubrany zasiadający na tronie Przedwieczny Bóg (Dn 7,9). Na górze Tabor lśniąco biała staje się szata Jezusa (Mt 17,2). Białe jak śnieg są szaty anioła zwiastującego niewiastom zmartwychwstanie Chrystusa (Mt 28,3). Ostatecznie w białe szaty mają zostać odziani ci, którzy mają udział w zwycięstwie Chrystusa (Ap 3,4), czyli wszyscy „stojący przed Tronem i Barankiem”, którzy wcześniej opłukali swoje szaty i wybielili je we krwi Baranka (Ap 7,9–14). Kolor biały jest więc wyraźnie zapowiedzią nieba.
Kolor czerwony symbolizuje przede wszystkim krew, dlatego jest używany w dni, w które wspomina się mękę Pańską. Przypomina o krwi Baranka – Chrystusa, w której wierzący zostają oczyszczeni z brudu grzechów. W inne dni, w które wspominamy męczenników, czerwień jest wspomnieniem ich krwi – przelanej ze względu na wierność Chrystusowi. Kolor ten wiąże się również z płomieniem ognia, dlatego jest używany podczas obchodów związanych z Duchem Świętym przypominając ogniste języki z Dziejów Apostolskich.
Kolor fioletowy jako rodzaj purpury może być znakiem godności (szaty biskupa, kanonika), ale w liturgii wyraża smutek, pokutę, żałobę i jest wyrazem oczekiwania na zmianę ku lepszej rzeczywistości. Dlatego jest używany w adwencie, Wielkim Poście i podczas pogrzebu.
Kolor zielony nie posiadał własnej symboliki liturgicznej. Można powiedzieć, że jest naturalnym znakiem radości i życia (odwołanie do wiosny). Symbolizuje odrodzenie, młodość i nadzieję. W Biblii mowa jest o zielonych pastwiskach (Ps 23,2), które są wybornym pokarmem dla owiec, a u Ozeasza Bóg sam siebie nazywa „zielonym cyprysem” (14,9). Szat liturgicznych w kolorze zielonym używa się w okresie zwykłym w ciągu roku. Okres zwykły nie tyle oznacza monotonię w życiu duchowym, ale wyraża codzienność przenikniętą nowością, radością i życiem przyniesionym przez Jezusa Chrystusa. To codzienność ożywiona przez Chrystusa. To życie chrześcijańskie codziennie na nowo rozkwitające i wydające dobre owoce.
ks. Andrzej Megger
„Pielgrzym” [19 i 26 lutego 2023 R. XXXIV Nr 4 (867)], str. 8
Dwutygodnik „Pielgrzym” można zakupić w księgarni internetowej Wydawnictwa Bernardinum.
UWAGA!
Czasopismo do nabycia także w wersji elektronicznej (PDF)!
