Parafia pw. św. Stanisława Biskupa w Subkowach obchodzi Jubileusz 800-lecia. Jest jedną z najstarszych parafii dawnej diecezji chełmińskiej, dziś diecezji pelplińskiej. Jej ciekawe dzieje odzwierciedlają historię regionu w kontekście funkcjonowania i rozwoju Kościoła diecezjalnego oraz powszechnego.
O początkach parafii w Subkowach dowiadujemy się przede wszystkim z wystawionego w roku 1301 przez biskupa włocławskiego Gerwarda dokumentu lokacyjnego, który opisuje nadanie ziemi, uposażenie kościoła, ale też zobowiązania proboszcza subkowskiego względem fundatora. Parafia została najprawdopodobniej założona wcześniej – w pierwszej połowie XIII wieku przez jednego z książąt pomorskich, najpóźniej przed 1224 rokiem, co potwierdza fakt wystawienia dokumentu dla klasztoru oliwskiego przez subkowskiego plebana i dziekana. Kościół istniał tu już w 1282 roku, kiedy książę Mestwin wieś Subkowy przekazał stolicy nowo powstałej w 1157 roku diecezji włocławskiej. W Gdańsku 4 stycznia 1286 roku potwierdził darowiznę wraz z nadaniami w Brodach, Postowie i Swarożynie oraz wcześniejsze – Sambora II w Miłobądzu, Czarnocinie i Wysinie. Od tego czasu biskupi włocławscy byli właścicielami dóbr subkowskich aż do 1773 roku. Pierwsze zapisy archiwalne o zorganizowanej sieci parafialnej i dekanalnej pochodzą z XVI wieku. Subkowy należały wówczas do dekanatu nazwanego w 1583 zaborskim, czyli podlaskim, wraz z takimi parafiami jak Lubichowo, Skarszewy, Wiele, Kokoszkowy, Szpęgawsk, Starogard, o czym wspomina wykaz z lat 1325–1327.
W wieku XVIII parafię subkowską włączono do dekanatu tczewskiego. Mimo kilkukrotnych zmian zasadniczo niezmiennie funkcjonuje w dawnych granicach. 800-letnie dzieje parafii Subkowy wpisują się w historię regionu – związane były z walką o utrzymanie katolicyzmu podczas reformacji, wojnami szwedzkimi, kolejnymi rozbiorami i germanizacją, walkami napoleońskimi, odzyskaniem niepodległości i II wojną światową, jak również wielkim wydarzeniem, jakim była wizyta św. Jana Pawła II w Pelplinie.
Siedziba biskupów włocławskich
Subkowy od początku powstania parafii leżały w kręgu zainteresowania biskupów, dlatego też ok. 1350 roku zapadła decyzja o wybudowaniu w pobliżu kościoła budowli o statusie rezydencji biskupa, zwanej też zameczkiem. Budynek był miejscem czasowych pobytów biskupów, szczególnie podczas ich podróży wizytacyjnych. Kiedy w 1414 roku gdańszczanie zburzyli pałac na Biskupiej Górce, ranga subkowskiej rezydencji (tym samym parafii) wzrosła jeszcze bardziej. Subkowy stały się miejscem, gdzie odbywały się liczne synody diecezjalne. Tu kolejni biskupi wyświęcali kapłanów, wystawiali ważne dokumenty, ogłaszali edykty i nadawali przywileje. W podziemiach pałacu istniało więzienie dla niesfornych księży. Stąd podziemnym korytarzem osadzeni kapłani przechodzili do krypty kościoła, by w ten sposób uczestniczyć w mszy św.
Życie wspólnoty parafialnej
Centrum życia wspólnotowego stanowi gotycka świątynia w Subkowach, która posiada bogate wyposażenie, głównie barokowe i rokokowe. Na terenie parafii funkcjonuje również kościół filialny w Brzuścach, obchodzący w bieżącym roku swoje 40-lecie. Nabożeństwa okazjonalne przez wieki odbywały się także na cmentarzach i przy licznych „bożymękach”, a współcześnie też przy kapliczce s. Marty Wieckiej w Starzęcinie. Warto wspomnieć, że do subkowskiej parafii należał także kościół w Gorzędzieju (do wyodrębnienia osobnej parafii w 1974 roku) a we wsi Radostowo funkcjonowała do czasów pruskich kaplica dworska, którą opiekowali się cystersi. Świadectwem dużej aktywności w duchu wiary chrześcijańskiej były działania parafian w stowarzyszeniach, bractwach i grupach wspólnotowych, takich jak Bractwo Różańcowe, Bractwo Trzeźwości, Straż Honorowa, Stowarzyszenie Młodzieży, Towarzystwo Robotników oraz Dzieło Rozkrzewienia Wiary (XIX i pocz. XX wieku). Wspólnota parafialna utrzymywała również szpitalik, w którym mieszkali najubożsi (budynek istnieje do dziś).
Patroni i kapłani
Subkowskiej parafii od 800 lat patronuje św. Stanisław, biskup i męczennik. Jego wizerunek ukazujący akt wskrzeszenia Piotrowina umieszczony został w ołtarzu głównym. Tam też przez wieki spoczywały relikwie wielkiego patrona. W 2006 roku z katedry wawelskiej zostały sprowadzone kolejne. Te umieszczono w srebrnym relikwiarzu, który towarzyszy wiernym w ważnych chwilach. Uroczystości odpustowe odbywają się od wieków 8 maja (dawniej opcjonalnie w niedzielę po tej dacie). Wówczas też odmawiana jest litania do św. Stanisława Biskupa. Tak też było i w tym roku. Drugim patronem ustanowiono św. Rocha, którego wizerunek zdobi jeden z ołtarzy bocznych. To do niego zwracali się wierni w czasach zarazy, zwłaszcza cholery.
Z subkowską parafią związane są nazwiska wielu kapłanów, którzy oprócz administrowania i sprawowania opieki duszpasterskiej nad lokalną wspólnotą, wpisali się wielkimi literami w działalność zbrojną i polityczną, rozwój edukacji i kultury oraz martyrologię Pomorza. Trzeba tu wymienić takie nazwiska jak: ks. Andrzej Pomieczyński, ks. Wojciech Zieman, ks. Feliks Thokarski, ks.Brunon Czapla, ks. Konstantyn Kreft i ks. Alfons Schulz. Kontynuatorami ich wielkich dzieł byli powojenni proboszczowie – ks. Brunon Szylicki i ks. Feliks Kamecki. Od prawie czterech lat brzemię odpowiedzialności za powierzone dziedzictwo i rozwój duchowy wspólnoty dźwiga z wielką odpowiedzialnością ks. Wiesław Mazurowski. Oby działania te przyniosły jak najobfitsze owoce.
O obchodach 800-lecia parafii Subkowy oraz bieżących aktywnościach jej wspólnot dowiedzą się czytelnicy w kolejnych numerach „Pielgrzyma”.
W przygotowaniu jest też publikacja „Parafia Subkowy na swoje 800-lecie”, która wydana zostanie nakładem Wydawnictwa Bernardinum. W niej szerzej przedstawiona zostanie historia i współczesność subkowskiej parafii.
Alicja Słyszewska-Szybowska
„Pielgrzym” [26 maja i 2 czerwca 2024 R. XXXV Nr 11 (900)], str. 8-9.
Dwutygodnik „Pielgrzym” w wersji papierowej oraz elektronicznej (PDF) można zakupić w księgarni internetowej Wydawnictwa Bernardinum.
