Byłem w Wiecznym Mieście wielokrotnie i zawsze mój pobyt był związany z pontyfikatem papieża Polaka. Kiedy zabrakło tego wielkiego człowieka na stolicy apostolskiej, warto odbyć wędrówkę jego śladami po Rzymie.
Po raz pierwszy ks. Karol Wojtyła przybył do Rzymu jako dwudziestosześcioletni student Uniwersytetu Angelicum. Wyboru uczelni dokonał sam arcybiskup Sapieha, który delegował na studia swojego protegowanego. Młody ksiądz zamieszkał w 1946 roku w Kolegium Belgijskim przy Via del Qurinale 26, w pobliżu Kwirynału – siedziby włoskich prezydentów. Stuletnie Kolegium Belgijskie mieściło się w pięknym trzypiętrowym budynku, położonym w ogrodzie, ukrytym za murami i otoczonym drzewami (w 1972 roku budynek został sprzedany, a kolegium zostało przeniesione). Kolegium Belgijskie znajdowało się w odległości niespełna pół kilometra od Angelicum. Ksiądz Wojtyła pokonywał tę odległość pieszo i za każdym razem odwiedzał jezuicki kościół św. Andrzeja. Kościół został zaprojektowany przez wybitnego architekta Rzymu Giovanniego Lorenza Berniniego. Jest on również autorem kolumnady na Placu św. Piotra. Świątynia jezuicka miała dla księdza Wojtyły szczególne znaczenie, ponieważ w jej ołtarzu spoczywają relikwie św. Stanisława Kostki, polskiego jezuity, który w czasie nowicjatu w Rzymie zmarł w 1568 roku na malarię.
Uniwersytet jest położony na wzgórzu wznoszącym się nad placem i został założony przez dominikanów w 1557 roku. Obecnie jego oficjalna nazwa brzmi: Pontyficium Athenaeum Internationale Angelicum – Roma Largo Angelicum 1. Budynki uczelni znajdują się pośrodku wspaniałego ogrodu. Na szczycie wzgórza, po lewej stronie wznosi się biały kościół dominikanów, natomiast po prawej znajdują się główne zabudowania uczelni. Jest to miejsce pełne spokoju. Przylegające do Angelicum wąskie uliczki ciągną się do starożytnych ruin. Z okien uczelni roztacza się wspaniały widok na Forum Romanum, kościoły i pałace śródmieścia Rzymu.
Kaplica Sykstyńska
Kard. Karol Wojtyła ze względu na obowiązki kardynalskie często podróżował do Rzymu. Tu uczestniczył aktywnie jako najmłodszy kardynał w II Soborze Watykańskim, brał udział w pogrzebie Jana Pawła I, a następnie w pamiętnym konklawe.
Zgromadzenie kardynałów 16 października 1978 roku ma znaczenie historyczne, ponieważ dokonało wyboru kard. Karola Wojtyły na papieża. Konklawe odbyło się w Kaplicy Sykstyńskiej, uważanej za jeden z piękniejszych budynków świata. Jej budowę rozpoczął papież Sykstus IV w 1483 roku. Jest to niewielki prostokątny budynek przylegający od strony północnej do Bazyliki św. Piotra i wchodzi w skład kompleksu Muzeum Watykańskiego. Bazylika, kaplica, pałac i apartamenty są połączone pasażami. Obok kaplicy znajduje się słynna Biblioteka Watykańska. W Kaplicy Sykstyńskiej odbywają się wybory papieży. Ścianę północną kaplicy, za ołtarzem, zdobi „Sąd Ostateczny” Michała Anioła, jedno z najwspanialszych arcydzieł malarskich wszech czasów, a nad ołtarzem znajduje się wspaniały fresk sufitowy – „Stworzenie świata”. Kaplica posiada ściany ozdobione freskami największych artystów XV i XVI wieku, wśród nich są „Uratowanie Mojżesza”, „Historia stworzenia”, „Narodziny Chrystusa”, „Ostatnia wieczerza” i wizerunki dwudziestu ośmiu papieży.
W Kaplicy Sykstyńskiej kardynałowie w trzecim dniu konklawe o godzinie 18:18 zdecydowali o wyborze na papieża nie Włocha, a Polaka i naruszyli konsekwentną tradycję trwającą czterysta pięćdziesiąt pięć lat. Jan Paweł II został dwieście sześćdziesiątym czwartym papieżem największego Kościoła rzymskokatolickiego.
Najstarsza droga Rzymu
Dalej jedziemy drogą Via Appia Antica – najstarszą drogą Rzymu, obok jest droga Via Appia Nuova. Każdorazowo, kiedy Jan Paweł II udawał się traktem drogowym do Castel Gondlofo – rezydencji letniej, to korzystał właśnie z Via Appia, zwanej „Królową Dróg”. O tej drodze pisze nasz noblista Henryk Sienkiewicz w „Quo vadis”. Droga, starannie wybudowana, służyła przede wszystkim jako szlak wojskowy. Wytyczona i zbudowana w 312 roku p.n.e. dla usprawnienia przemieszczania się legionów spieszących ku zagrożonym punktom granicznym Cesarstwa Rzymskiego. Via Appia w starożytności była ostatnią drogą Rzymian, tutaj w świetle pochodni bogaty patrycjat rzymski grzebał swoich zmarłych. Do dzisiaj wzdłuż tej drogi przetrwały ruiny grobowców, a ona sama obsadzona jest cyprysami i piniami. Pierwszą część Via Appia zbudował cenzor Appiusz Klaudiusz, potem drogę przedłużono do portu Benewentu, Tarantu, Brindisi. Drogą tą prowadzono pojmanego św. Piotra w roku 56 n.e.
Jan Paweł II, pokonując tę słynną drogę, podziwiał znajdujące się na jej poboczach ruiny grobowców rodzinnych i zbiorowych grobów zwanych kolumbariami. Pod powierzchnią ziemi przetrwały labirynty katakumb – schronienie pierwszych chrześcijan. Dzisiejsza Via Appia zaczyna się przy portach San Sebastian, a kościół Domine Quo Vadis wzniesiony został w miejscu, gdzie według legendy uciekający z Rzymu św. Piotr spotkał Chrystusa. Katakumby św. Kaliksta i św. Sebastiana uzupełniają kompleks historyczny zaliczany do najważniejszych zabytków chrześcijaństwa.
Groty Watykańskie
Idąc dalej śladami św. Jana Pawła II, schodzimy do Grot Watykańskich. Są to podziemia Bazyliki św. Piotra, które powstały za czasów cesarza Konstantyna. W roku 312 uznał on swobodę wyznania chrześcijańskiego i kazał wznieść na zboczach wzgórza watykańskiego wielką bazylikę. Została ona usytuowana przy zachowaniu w apsydzie istniejącego już grobu – miejsca pochówku św. Piotra, czczonego przez chrześcijan. Część podziemi watykańskich, tak zwane Groty Nowe, rozciąga się pod nawą główną bazyliki. W centralnym miejscu bazyliki, pod baldachimem, stoi ołtarz papieski nad położoną w niższym poziomie konfesją św. Piotra. Jest ona oddzielona masywną kratą od znajdującego się pod ołtarzem grobu apostoła. W tym miejscu w podziemiach dokonano ważnego odkrycia – zostały bowiem zidentyfikowane relikwie św. Piotra. Są tu też nagrobki dwudziestu papieży, cenne dzieła sztuki i pamiątki starej bazyliki.
Papież Jan Paweł II zmarł 2 kwietnia 2005 roku i do czasu beatyfikacji trumna z jego ciałem spoczywała właśnie w Grotach Watykańskich w prostym grobowcu w krypcie Jana XXIII. Grobowiec był przykryty marmurową płytą z napisem „Johannes Paulus II 1920–2005”.
Ostatnia droga św. Jana Pawła II
Przeżywałem szczególnie uroczystości beatyfikacyjne, a będąc w Rzymie uczestniczyłem w pełnej ceremonii wyniesienia Jana Pawła II na ołtarze. W przededniu beatyfikacji trumna z ciałem papieża Polaka została przeniesiona do Bazyliki św. Piotra i wystawiona na katafalku w pobliżu konfesji. W czasie uroczystości papież Benedykt XVI i pielgrzymi modlili się przy trumnie błogosławionego Jana Pawła II. Po ceremonii beatyfikacyjnej ciało Ojca Świętego zostało pochowane w kaplicy św. Sebastiana.
Uroczystości beatyfikacyjne zostały poprzedzone wieczornym czuwaniem modlitewnym w Circo Massimo. Jest to antyczny stadion nazywany Cyrkiem Wielkim, położony w dużej niecce w dolinie między wzgórzami Palatynu i Awentynu. Tutaj zbierała się młodzież w 1985 i 2000 roku na spotkaniu z Janem Pawłem II z okazji Światowych Dni Młodzieży.
Tamtego szczególnego dnia wszystkie drogi prowadziły do Rzymu, wypełniajały się ulice i place w pobliżu Watykanu. W ramach modlitewnej białej nocy z soboty na niedzielę do dyspozycji pielgrzymów były otwarte kościoły w centrum Rzymu.
Beatyfikacji przewodniczył papież Benedykt XVI, który ogłosił: „Naszą władzą apostolską zezwalamy, aby czcigodny sługa Boży Jan Paweł II był od tej chwili nazywany błogosławionym”. Na fasadzie bazyliki został odsłonięty duży wizerunek błogosławionego – zdjęcie wykonane przez Grzegorza Gałązkę – polskiego fotografa mieszkającego w Rzymie.
Kilka lat później, 27 kwietnia 2014 roku, byłem ponownie w Rzymie. Tym razem uczestniczyłem w uroczystości kanonizacji dwóch papieży, Jana XXIII i Jana Pawła II, którzy zostali uznani przez Kościół za świętych.
Santo Subito stało się rzeczywistością. Zaraz po śmierci Jana Pawła II wielu wiernych domagało się natychmiastowej kanonizacji. Wędrówka po Wiecznym Mieście śladami św. Jana Pawła II to dwadzieścia sześć lat jego pontyfikatu na Stolicy Apostolskiej. Miejsca związane z papieżem Polakiem są charakterystyczne dla kultury antycznej, chrześcijańskiej i współczesnej, stanowią także wartość nieprzemijającą dla wszystkich katolików, ale przede wszystkim dla Polaków.
Włodzimierz Lipczyński, licencjonowany przewodnik
„Pielgrzym” [16 i 23 kwietnia 2023 R. XXXIV Nr 8 (871)], str. 25-27
Dwutygodnik „Pielgrzym” w wersji papierowej oraz elektronicznej (PDF) można zakupić w księgarni internetowej Wydawnictwa Bernardinum.
