8 września obchodziliśmy święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, 12 września Dzień Najświętszego Imienia Maryi, natomiast 21 listopada cieszymy się wspomnieniem Ofiarowania Maryi w świątyni jerozolimskiej. Te trzy pierwsze celebracje maryjne są echem trzech celebracji Chrystusa: 25 grudnia – uroczystości Narodzenia Pańskiego, 3 stycznia – Dnia Najświętszego Imienia Jezus, i 2 lutego – święta Ofiarowania Pańskiego.
Informacje o ofiarowaniu trzyletniej dziewczynki Maryi czerpiemy z apokryfów, zwłaszcza z Protoewangelii Jakuba z końca II wieku. Z tego dzieła dowiadujemy się, że rodzice Maryi, Joachim i Anna, zaprowadzili ją do jerozolimskiej świątyni i w niej ofiarowali Bogu. W świątyni przebywała do dwunastego roku życia. Odtąd Maryja poświęciła się wyłącznie Bożej służbie. Opis Protoewangelii Jakuba odpowiada zwyczajom judaizmu, które znane są z Pisma Świętego. Zwyczaj poświęcania na służbę Bogu synów i córek jest zgodny z Księgą Kapłańską (27, 1–8). O tym, że istniały specjalne grupy męskie oraz żeńskie przeznaczone do służby w przybytku i w świątyni, wiemy z Pierwszej Księgi Samuela (2, 11) oraz z Ewangelii Łukasza (2, 3–7; zob. Wj 13, 11–16). Z Drugiej Księgi Królewskiej (23, 4.7) i z Pierwszej Księgi Kronik (9,26.27.33) wynika, że kobiety przeznaczone na służbę w świątyni mieszkały w pokojach przylegających do świątyni. Tam też, jak się wydaje, przebywały dziewczynki przed osiągnięciem dojrzałości. Wiek dziecięcy podyktowany był obowiązkiem zachowania czystości rytualnej. Dziewczynki tkały między innymi zasłonę przybytku, oddzielającą Miejsce Święte od Najświętszego, wspominaną przez Ewangelistów opisujących scenę śmierci Chrystusa na krzyżu (por. Mt 27,51; Mk 15, 38).
Ofiarowanie NMP w greckich pismach
Na Wschodzie radośnie przyjęto to opowiadanie. Św. Jan Damasceński stwierdza, że już w VI wieku obchodzono w Jerozolimie święto Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny. Data 21 listopada łączy się z dniem poświęcenia „nowego kościoła Najświętszej Maryi Panny”, zbudowanego obok świątyni jerozolimskiej za czasów Justyniana I w 543 roku. O popularności tego święta świadczą liczne homilie Ojców Greckich jemu poświęcone.
Na szczególną uwagę zasługują dzieła zarówno teologiczne, jak i homiletyczne św. Germana z Konstantynopola i patriarchy Konstantynopola. Spośród nich najważniejsze dla rozwoju mariologii są homilie maryjne. Kiedy autor w pierwszej swej homilii na święto Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny wyjaśnił już opis wydarzenia, zwraca się do Maryi z pełnymi uwielbienia wezwaniami, zwanymi chajretyzmami, bo zaczynają się greckim pozdrowieniem: „chaire” – „witaj” (por. Łk 1, 28): „Witaj, Maryjo! Witaj, najmilszy raju duchowy Boga, (…) Witaj, święty, nieskalany, najczystszy pałacu Boga, najwyższego Króla, (…) Witaj, nowy Syjonie, boska Jerozolimo, święte «wielkiego Króla Boga miasto, w którego domach sam Bóg jest poznany» (Ps 48, 4)! Witaj, ciernista góro Boga (Ps 68, 17)! Witaj, święty tronie Boży, (…) , niebo opowiadające chwałę Boga” (Ps 19, 2), (…) Witaj, Maryjo, łaski pełna”.
Św. German, opowiedziawszy wydarzenie ofiarowania córki św. Anny i św. Joachima w świątyni jerozolimskiej, uniesiony pięknością „najpiękniejszej spośród córek ludzkich”, starał się przybliżyć jej piękność i wielkość w przenośniach i określeniach przejętych z Pisma Świętego. Nawiązując do ksiąg Starego Testamentu, pokazuje rolę Maryi w dziejach zbawienia, w których Ona wciąż jest obecna.
Św. Tarazjusz, również patriarcha Konstantynopola w latach 784–806, mówił w święto ofiarowania Najświętszej Maryi Panny: „Radosna to i piękna dziś uroczystość. Pobudza ona gorliwych czcicieli do śpiewania hymnów, towarzyszy nieustannie Dziewicy Bogarodzicy w drodze do świątyni. (…) Dziś w obecności arcykapłana Zachariasza wstępuje do świątyni zapowiedziana przez proroków. Gdzie on z drżeniem wchodził raz do roku, tam Ona z radością miała pozostawać dniem i nocą”.
W Kościele Zachodnim zaczęto obchodzić to święto dopiero w późnym średniowieczu. Do przeniesienia tego święta na zachód przyczynił się Filip z Manzières, kanclerz króla Cypru, który przybył w 1340 roku na dwór papieski w Awinionie. Filip przekonał papieża Grzegorza XI, aby zgodził się na sprawowanie mszy św. o ofiarowaniu Najświętszej Maryi Panny. Msza ta powoli przyjęła się na całym Zachodzie, zwłaszcza w zakonach. Święto zatwierdzili Pius II i Paweł II, ale z powodu apokryficznych początków zniósł je Paweł V. Przywrócił je Sykstus V i rozciągnął na cały Kościół. Klemens VIII natomiast zatwierdził nowe teksty liturgiczne.
Ofiarowanie Najświętszej Maryi Panny w sztuce
Jeden z najwybitniejszych przedstawicieli włoskiego renesansu, Tycjan, w swym obrazie „Ofiarowanie Maryi w świątyni” przedstawia małą Maryję, która biegnie w pełni słońca po stopniach wielkiej świątyni jerozolimskiej, aby siebie ofiarować Bogu. Cała ukazana scena wydaje się alegorycznym przedstawieniem drogi ludzkości zdążającej ku zbawieniu. Kapłani i świątynia są symbolami Starego Testamentu. Maria biegnąca po stopniach i postacie u stóp schodów zwiastują nową epokę, przynoszącą Bożą łaskę. Pomyślmy czasem o tej pięknej uroczej dziewczynce, która była taka mała i taka ludzka. Obdarzona największymi Bożymi darami, wzrastała w łasce u Boga i ludzi.
Ofiarowanie Najświętszej Maryi Panny w liturgii
W liturgii Ofiarowanie Najświętszej Maryi Panny obchodzi się obecnie jako wspomnienie. Przede wszystkim podkreśla się osobistą ofiarę Maryi w zaraniu życia pod natchnieniem Ducha Świętego. Potem Maryja stale się ofiarowywała. Wspomnienie ofiarowania Najświętszej Maryi Panny jest szczególnym świętem sióstr klauzurowych. Mówił o tym św. Jan Paweł II 21 listopada 1999 roku po modlitwie na Anioł Pański: „Maryja jawi się nam dzisiaj jako świątynia, w której Bóg umieścił swe zbawienie i jako służebnica, która jest całkowicie poświęcona Panu. Każdego roku tego dnia Wspólnota Kościoła na całym świecie wspomina mniszki klauzurowe, które podjęły życie oddane całkowicie kontemplacji, i żyją z tego, co Opatrzność im przyniesie poprzez szczodrość wiernych. Przypominając każdemu o obowiązku zatroszczenia się, by tym Bogu poświęconym siostrom nie brakowało duchowego i materialnego wsparcia, przesyłam im moje ciepłe pozdrowienia i podziękowania”. W modlitwie mszy św., zwanej kolektą, wołamy: „Boże, dziś z Twojej woli błogosławioną Maryję zawsze Dziewicę, mieszkanie Ducha Świętego, stawiono w świątyni; spraw, prosimy, byśmy za Jej wstawiennictwem stali się godni stanąć w świątyni Twojej chwały”.
ks. Augustyn Eckmann
„Pielgrzym” [12 i 19 listopada 2023 R. XXXIV Nr 23 (886)], str. 17-19.
Dwutygodnik „Pielgrzym” w wersji papierowej oraz elektronicznej (PDF) można zakupić w księgarni internetowej Wydawnictwa Bernardinum.
