Droga Redakcjo!
Mam pytanie dotyczące diakonatu stałego. Kim właściwie jest diakon stały? W mojej rodzinie mój brat jest księdzem i przedtem też był diakonem, ale następnie przyjął święcenia kapłańskie. Czy diakon stały to ktoś, kto nie przyjął święceń kapłańskich?
Diakon wywodzi się z Kościoła pierwotnego. Był on pomocnikiem biskupa. Już w księdze Dziejów Apostolskich spotykamy opis wyboru diakonów (Dz 6,1–7), choć tekst literalnie nie nazywa wybranych mężów diakonami. Ze świadectw i dokumentów wczesnochrześcijańskich wynika, że urząd diakona był związany z biskupem. Diakon wyręczał biskupa w trosce o potrzebujących i w zarządzaniu dobrami kościelnymi. W czasie sprawowania liturgii przygotowywał dary ofiarne, zanosił Komunię św. nieobecnym na Eucharystii, pomagał biskupom w czasie udzielania sakramentu chrztu i w przepowiadaniu Słowa Bożego. Z czasem obowiązki diakonów zaczęli przejmować prezbiterzy, a sam diakonat pod koniec pierwszego tysiąclecia zaczęto traktować jako stopień przejściowy do przyjęcia święceń kapłańskich. Warto tu jednak zaznaczyć, że w katolickich Kościołach wschodnich i w Kościele prawosławnym nieprzerwanie zachowała się tradycja diakonatu stałego.
Naturę diakonatu w sposób syntetyczny wyjaśnia Katechizm Kościoła Katolickiego. Powołując się na naukę Soboru Watykańskiego II (1962–1965), mówi, że diakoni jako słudzy, naznaczeni niezatartym charakterem, uczestniczą w specjalny sposób w posłaniu i łasce Chrystusa, który stał się sługą wszystkich. „Do diakonów należy między innymi asystowanie biskupowi i prezbiterom przy celebracji Boskich misteriów, szczególnie Eucharystii, jej udzielanie, asystowanie przy zawieraniu małżeństwa i błogosławienie go, głoszenie Ewangelii i przepowiadanie, prowadzenie pogrzebu i poświęcanie się różnym posługom miłości” (KKK 1570). Por. konst. Lumen gentium, 29; konst. Sacrosanctum Concilium, 35; dekret Ad gentes, 16. W dalszej części Katechizm przypomina, że od czasów Soboru Watykańskiego II Kościół łaciński przywrócił diakonat jako właściwy i trwały stopień hierarchiczny święceń. Diakonat stały może być udzielany żonatym mężczyznom. Jako taki jest czymś istotnym, właściwym i pożytecznym, znacznie wzbogacając misję posłania Kościoła (KKK 1571).
Prawo kanoniczne przewiduje, że „kandydat do stałego diakonatu, nieżonaty, może być dopuszczony do tych święceń dopiero po ukończeniu przynajmniej 25 roku życia; związany zaś małżeństwem nie wcześniej, jak po ukończeniu przynajmniej 35 roku życia i za zgodą żony. Kandydat do diakonatu stałego może być dopuszczony do tego święcenia dopiero po ukończeniu okresu formacji” (kan. 1031 § 2).
W Polsce diakonat stały nie jest tak powszechny jak w krajach Europy zachodniej. Decyzją Konferencji Episkopatu został on przywrócony w 2001 roku. Trzy lata później ukazały się „Wytyczne dotyczące formacji, życia i posługi diakonów stałych w Polsce”. Kandydat do diakonatu stałego musi charakteryzować się dojrzałą osobowością, umiłowaniem prawdy i prawości. W aspekcie formacji ogólnoludzkiej podkreśla się znaczenie poczucia sprawiedliwości oraz zdolność nawiązywania i utrzymywania więzi z innymi ludźmi, celem budowania prawdziwej wspólnoty. Kandydaci do diakonatu stałego powinni zdobyć gruntowną wiedzę w zakresie nauk filozoficzno-teologicznych, analogiczną do tej, jakiej wymaga się od kandydatów na prezbiterów. Stąd ich formacja przed przyjęciem święceń trwa trzy lata.
Diakon stały z chwilą przyjęcia święceń staje się duchownym inkardynowanym do Kościoła partykularnego. Swoją posługę w każdym przypadku wykonuje pod władzą biskupa w tym wszystkim, co dotyczy duszpasterstwa, sprawowania publicznego kultu Bożego i dzieł apostolatu. W ten sposób staje się członkiem hierarchii kościelnej i jednocześnie nabywa uprawnienia oraz zaciąga zobowiązania właściwe temu stanowi, wynikające z przepisów Kodeksu Prawa Kanonicznego. Chodzi m.in. o posłuszeństwo biskupowi (kan. 274 § 2), w ramach którego zostaje bezpośrednio określona posługa diakońska. W Polsce – poza pełnieniem przez diakona funkcji liturgicznych – jego odpowiednim strojem jest poważny strój świecki z przypiętą odznaką diakona stałego. Ponadto diakoni stali mają obowiązek codziennego celebrowania Jutrzni i nieszporów z Liturgii Godzin.
ks. Wiesław Mazurowski
„Pielgrzym” 2017, nr 15 (721), s. 8