Konserwacja pergaminowego dokumentu Przemysła II

Wnioski w ogłoszonym przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych konkursie „Wspieranie działań archiwalnych 2022” zostały ocenione. Dotacje otrzyma 17 oferentów, a wśród nich Diecezja Pelplińska z projektem: „Konserwacja pergaminowego dokumentu Przemysła II, z pieczęcią majestatową z 15 sierpnia 1295 roku, przechowywanych w Archiwum Diecezjalnym w Pelplinie wraz z opracowaniem, wykonaniem kopii i digitalizacją.”.

REKLAMA

O konkursie „Wspieranie działań archiwalnych 2022”

Konkurs organizowany jest od 2016 r. ze środków przekazywanych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Celem konkursu było wyłonienie najlepszych projektów związanych z opracowaniem, udostępnianiem oraz zabezpieczaniem materiałów archiwalnych, wchodzących w skład ewidencjonowanego niepaństwowego zasobu archiwalnego. O przyznanie finansowania mogły ubiegać się m.in. organizacje pozarządowe, podmioty wyznaniowe, stowarzyszenia JST, spółdzielnie socjalne oraz spółki o charakterze non-profit.

Spośród zgłaszających się instytucji komisja konkursowa rekomendowała Naczelnemu Dyrektorowi Archiwów Państwowych przyznanie środków 17 oferentom. Wśród materiałów archiwalnych, które dzięki temu zostaną poddane opracowaniu, konserwacji, zabezpieczeniu i udostępnieniu są m.in. księgi metrykalne, dokumenty pergaminowe, nuty, rękopisy oprawne i wiele innych.

Konserwacji poddany zostanie m.in. pergaminowy dokument Przemysła II, z pieczęcią majestatową z 15 sierpnia 1295 roku, która dała początek herbowi Państwa Polskiego, najstarsze ormiańskie księgi metrykalne, akta Archiwum Archidiecezji Warmińskiej i pergaminy z Archiwum Diecezjalnego w Płocku.

Wyniki konkursu „Wspieranie działań archiwalnych 2022” (docx, 15,3 Kb )

O projekcie Diecezji Pelplińskiej

Pergaminowy dokument Przemysła II, króla Polski, z pieczęcią majestatową, wystawiony w Świeciu nad Wisłą 15 sierpnia 1295 r. Dokumentem tym Przemysł II, król polski i książę pomorski, potwierdza klasztorowi norbertanek w Żukowie pod Gdańskiem posiadane przywileje.

O wyjątkowym znaczeniu i randze dokumentu decyduje zawieszona na jedwabnym sznurze, woskowa pieczęć majestatowa króla, na której po raz pierwszy pojawia się wizerunek Orła Białego w koronie użyty w roli herbu Królestwa Polskiego, dając początek herbowi Państwa Polskiego.

Koronacja Przemysła II zorganizowana 26 czerwca 1295 r. w Gnieźnie była pierwszą koronacją od czasów Bolesława Śmiałego (w 1076 r.). Po skrytobójczej śmierci Przemysła II (w 1296 r.) jego herb przedstawiający Orła Białego przejął Wacław II Czeski, a na trwałe przywrócił Władysław Łokietek w 1320 roku. Odtąd Biały Orzeł z koroną stał się najważniejszym symbolem państwowym Polski.

Awers pieczęci przedstawia króla zasiadającego na skrzyniowym tronie, w stroju koronacyjnym, w koronie, z berłem w prawej oraz jabłkiem z krzyżem w lewej ręce. Po prawej stronie króla – hełm rycerski opatrzony pióropuszem i klejnotem z gwiazdą. W otoku majuskułowy napis: S[igillum] Premislii II Dei gratia Regis Polo[no]rum et Ducis Pomeraniae. Na rewersie: W ozdobionym wicią roślinną polu tarcza ostrołukowa z wizerunkiem Orła o uniesionej wysoko głowie z koroną. W otoku majuskułowy napis: +Reddidit Ipse [Potens, Deus?] Victricia Signa Polonis+.

Przed II wojną światową istniały w Polsce trzy takie pieczęcie, dwie z nich zaginęły. Obecnie pelpliński egzemplarz stanowi unikatowy zabytek w skali kraju.

Dokument przechowywany był w archiwum klasztornym w Żukowie. Od kasaty klasztoru przez rząd pruski w 1834r. znajduje się w zasobie Archiwum Diecezjalnego w Pelplinie (obecnie w dziale akt zakonnych – Monastica).