„Historia Kaszubów na jeden wieczór” to swoiste kompendium wiedzy na temat historii ludu, o którym pierwsze wzmianki pojawiły się w XIII wieku, ukazane na podstawie kilkunastu złożonych epizodów obrazujących najistotniejsze procesy składające się na losy ludu kaszubskiego, który przez stulecia przeżywał zarówno okresy świetności, jak i momenty naznaczone licznymi problemami.
Nie licząc osiemnastowiecznych i późniejszych opracowań dotyczących dziejów Pomorza, w których Kaszubi pojawiają się dość marginalnie i raczej przygodnie, na dobrą sprawę dopiero po 1945 roku ukształtowały się warunki umożliwiające i zachęcające do podjęcia systematycznych badań nad historią i kulturą Kaszubów. Zainicjował je prof. Gerard Labuda, Kaszuba pochodzący z Nowej Huty pod Kartuzami, projektując szeroko zakrojoną syntezę pt. „Historia Pomorza”, w której Kaszubi są ukazani jako pierwotni mieszkańcy i gospodarze tej ziemi, poddani wszak przeróżnym zmianom. Niejako konsekwencją tak realizowanego procesu badawczo-naukowego jest wielka synteza „Historia Kaszubów w dziejach Pomorza”, autorstwa profesorów: Gerarda Labudy, Zygmunta Szultki, Józefa Borzyszkowskiego i Cezarego Obracht-Prondzyńskiego. Niezależnie od tego historiografię owego zagadnienia wzbogacają prace popularne o znacznie pomniejszonej objętości, jak dwujęzyczne (polski i kaszubski) vademecum-przewodnik Józefa Borzyszkowskiego „Historia Kaszubów” czy ostatnio wydana praca trzech młodych historyków – Michała Hincy, Adama Lubockiego i Mateusza Szuby, zatytułowana „Historia Kaszubów na jeden wieczór”, którą warto niniejszym zaprezentować.
Opracowanie składa się z czterech części, obejmujących losy Kaszubów w kontekście dziejów Pomorza od okresu pogańskiego aż po czasy dzisiejsze. Przy założeniu, że książka ma stanowić swoiste kompendium wiedzy na temat historii ludu, o którym pierwsze wzmianki pojawiły się w XIII wieku, istniała przed autorami konieczność dokonania daleko idącej selekcji faktów, by na podstawie kilkunastu w istocie złożonych epizodów ukazać najistotniejsze procesy składające się na losy ludu kaszubskiego (zamieszkującego Pomorze na długo przed oficjalnymi wzmiankami) przeżywał zarówno okresy świetności, jak i momenty naznaczone licznymi problemami. A mimo wszystko – co zdaje się być jedną z głównych tez rekomendowanej tu książki – lud ów przetrwał do dzisiaj, budując swoją tożsamość, wyraźnie zintensyfikowaną od momentu przemian ustrojowych w naszym kraju. Było to możliwe dzięki integracji Kaszubów z dziejami całego Pomorza. Wprawdzie z biegiem lat owi pierwotni mieszkańcy tego terenu tracili swoją podmiotowość, niemniej przetrwali wszystkie dziejowe tragedie i odzyskali ją po wielu wiekach, mniej więcej w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku, dzięki sprzyjającym uwarunkowaniom społeczno-politycznym, a przede wszystkim dzięki czołowym przedstawicielom, twórcom ruchu kaszubsko-pomorskiego, poczynając od Floriana Ceynowy, poprzez młodokaszubów, zrzeszińców, aż po współczesnych działaczy Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, tudzież ideowych społeczników, naukowców, pisarzy i bezkompromisowych propagatorów kultury kaszubskiej. Wszystkie tego typu wydarzenia, egzemplifikujące skomplikowane losy kaszubskiej wspólnoty etniczno-kulturowej, wpisane w kontekst dziejów Pomorza, tworzą treść tej niezwykle ciekawej i potrzebnej publikacji. Okazuje się, że całe bogactwo kultury kaszubskiej – z językiem na czele, stało się istotną częścią tożsamości ludu znad Bałtyku.
ks. Jan Walkusz
„Pielgrzym” [3 i 10 marca 2024 R. XXXV Nr 5 (894)], str. 32.
Dwutygodnik „Pielgrzym” w wersji papierowej oraz elektronicznej (PDF) można zakupić w księgarni internetowej Wydawnictwa Bernardinum.
