Do Redakcji Pielgrzyma!
Przy udzielaniu niektórych sakramentów, np. namaszczenia chorych, wymaga się użycia świętego oleju. Skąd ksiądz bierze taki olej? Wydaje mi się, że powinien on być poświęcony. Czy ksiądz może sam poświęcić zwykły olej?
Przy sprawowaniu niektórych sakramentów – chrzest, bierzmowanie, namaszczenie chorych i sakrament kapłaństwa – używa się olejów świętych. Jednak nie przy wszystkich sakramentach użycie oleju świętego ma takie samo znaczenie. Na przykład: tylko przy udzielaniu sakramentu bierzmowania i namaszczenia chorych zastosowanie oleju świętego należy do istoty sakramentu. W przypadku pozostałych sakramentów namaszczenie olejem ma raczej wymowę symboliczną, właściwą naturze danego sakramentu. Warto także zaznaczyć, iż olejów świętych używa się także przy poświęceniu kościoła i ołtarza.
Ustawodawca wymaga, aby oleje święte pochodziły z „oliwek lub innych określonych roślin” (kan. 847 § 1), czyli nasion roślin oleistych. W liturgii katolickiej rozróżnia się trzy rodzaje olejów świętych: olej krzyżma, chorych i katechumenów. Duchownym uprawnionym do konsekrowania oleju krzyżma świętego jest biskup diecezjalny, który konsekruje go zgodnie z tradycją, razem z pozostałymi olejami w Wielki Czwartek w godzinach porannych, podczas mszy krzyżma przy udziale, w miarę możliwości, jak największej liczby kapłanów pochodzących z terenu diecezji.
Jeśli chodzi o sprawowanie sakramentów, przy których udzielaniu stosuje się namaszczenie którymś z olejów świętych, to prawodawca wymaga, aby używać olejów poświęconych w ostatni Wielki Czwartek. Jedynie w razie konieczności można stosować starsze oleje (kan. 847 § 1). W związku z powyższą dyspozycją obecnie zezwala się kapłanom mieć przy sobie poświęcone oleje, aby w razie konieczności udzielić sakramentu namaszczenia chorych (kan. 1003 § 3). Ponadto, co do oleju stosowanego przy sakramencie namaszczenia chorych, ustawodawca przewiduje, iż jego poświęcenia może dokonać kapłan nieposiadający sakry biskupiej, który jednak w prawie jest zrównany z biskupem diecezjalnym, a także w razie konieczności każdy inny prezbiter, jednak tylko w czasie sprawowania sakramentu (kan. 999).
Każdy kapłan może zatem poświęcić olej chorych w przypadku konieczności. Ustawodawca nie określa ani natury, ani stopnia owej konieczności. Wydaje się, iż wolno kapłanowi samemu rozeznać konkretną sytuację, mając jednakże na uwadze, iż ma to być prawdziwa konieczność, której z kolei nie wolno ograniczać tylko i wyłącznie do niebezpieczeństwa śmierci. Wystarczy cięższa choroba lub poważniejsze niebezpieczeństwo. Należy pamiętać, że prawodawca Kościoła katolickiego poleca, iż sakramentu chorych można udzielić powtórnie, „jeśli chory po wyzdrowieniu znowu ciężko zachoruje lub jeśli w czasie trwania tej samej choroby niebezpieczeństwo stanie się poważniejsze” (kan. 1004 § 2).
Samo namaszczenie olejem ma swe źródło w Piśmie Świętym. Oznaczało generalnie nałożenie aromatycznego oleju na ciało lub przedmiot, stosowane w ramach określonego rytuału lub obrzędu, oznaczające poświęcenie Bogu danej osoby lub rzeczy, a także objęcie ważnego urzędu, np. kapłana, króla lub proroka – symboliczna czynność namaszczenia Dawida na króla Izraela staje się widzialnym znakiem Bożego wyboru, na mocy którego otrzymuje on od samego Boga misję i autorytet, staje się pomazańcem Pana (1 Sm 16,1–13). W starotestamentalnych opisach namaszczenia proroków kontekst wskazuje, iż samo namaszczenie ma wyraźnie sens przenośny i symbolizuje przekazanie Ducha Bożego uzdalniającego danego proroka do wypełnienia zleconej misji. W tradycji biblijnej także namaszczenie głowy olejem (Ps 23,5), rzadziej stóp (Łk 7,37–38) stanowiło obrzęd powitania gości i wyraz szczególnego szacunku.
ks. Wiesław Mazurowski
„Pielgrzym” 2016, nr 20 (700), s. 8-9